Çevre hukuku, çevrenin korunmasını, sağlıklı bir yaşam alanı yaratmayı ve doğal kaynakların korunmasını amaçlayan hukuk dalıdır. Çevre hukukunun temel ilkeleri kirlendiren öder, koruma önceliği, atıkların kontrolü, biyolojik çeşitliliğin korunması ve iyi niyet ve işbirliği şeklindedir. Kirlendiren öder ilkesi, çevreye zarar veren faaliyetlerin yarattığı maliyetlerin sorumlusu olan kişi ya da kuruluşların bu maliyetleri karşılaması gerektiğini ifade eder. Koruma önceliği ilkesi, çevre hukukunda korunma ilkesi olarak adlandırılır ve çevrenin korunmasına yönelik tedbirlerin öncelikle alınması gerektiğini vurgular.
Atıkların kontrolü ilkesi, atıkların yönetimi ve imhasına yönelik olarak çevre kirliliğini en aza indirmeyi hedefler. Biyolojik çeşitliliğin korunması ilkesi, doğal çevrenin korunması ve biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi için yasal düzenlemelerin yapılmasını gerektirir. Son olarak, iyi niyet ve işbirliği ilkesi, çevre sorunlarına yönelik çözümlerde kişilerin işbirliği yapması gerektiğini ifade eder ve doğal kaynakların sürdürülebilir bir biçimde kullanılması için önemlidir.
Birinci İlke: Kirlendiren Öder
Çevre hukukunun ilk ilkesi olan “kirlendiren öder” ilkesine göre çevreyi kirleten kişi veya kuruluşlar, kirletme faaliyetlerinin yarattığı maddi veya manevi zararları karşılamakla yükümlüdür. Bu ilke, çevreyi korumanın ve kirliliğin önlenmesinin en temel yollarından biridir. Çevreyi koruma sorumluluğu, sanayi tesisleri, atık depolama sahaları, maden işletmeleri ve diğer pek çok sektörde faaliyet gösteren kuruluşların üzerinde bulunmaktadır.
Bu ilke kapsamında, çevreyi korumak için alınacak tedbirleri belirlemek ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri en aza indirmek amacıyla çevre yönetimi planları hazırlanır. Böylece çevresel etkiler doğru şekilde ölçülür, kirliliğin önüne geçmek için gerekli önlemler alınır ve çevre üzerindeki olumsuz etkiler azaltılır.
Bu ilke ayrıca, sorumluluğun mutlaka kirliliği yaratan kuruluşa ait olduğunu kabul eder. Çevre yasaları, çevreye zarar veren faaliyetlerin yarattığı maliyetleri karşılamakla yükümlü olan kuruluşların, kirliliğe neden olmadıkça sorumlu tutulmamasını sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Bu sayede, ekonomik çıkarların, çevre koruma sorumluluğu karşısında öncelik kazanması engellenir.
İkinci İlke: Koruma Önceliği
Çevre hukukunda koruma ilkesi, çevrenin kontrol altına alınması yerine, öncelikli olarak korunması gerektiğini vurgular. Bu ilke, çevre kirliliğine neden olan faaliyetlerin yerine getirilmesi zorunlu olan tüm kuruluşları hedef alır.
Çevre hukuku kapsamında, koruma ilkesi güçlü bir şekilde uygulanır. Bu kapsamda, endüstriyel faaliyetlerin çevreye zarar sağlamayacak şekilde yapılması, çevreyle ilgili projelerin çevresel etki değerlendirmelerinin yapılması gibi birçok önlem alınır.
Kişisel işletme ruhsatı ve çevresel etki değerlendirmesi süreci, bu ilkenin uygulanması açısından oldukça önemlidir. Ayrıca, çevresel izinlerin alınması ve çevre danışmanlığı hizmetlerinin de bu ilkenin uygulanmasına katkı sağladığı bilinmektedir.
Kişisel İşletme Ruhsatı ve Çevresel Etki Değerlendirmesi
Kişisel işletme ruhsatı ve çevresel etki değerlendirmesi, çevre hukukunun temel ilkelerinden biridir. İşletmelerin faaliyetleri ve ürünlerinin çevreye olan etkisi, çevresel etki değerlendirmesi ile ölçülmelidir. Bu değerlendirme sonucunda, işletmenin çevreye olan olası etkileri belirlenir ve gerekli önlemler alınır. Bu önlemler, işletmenin çevre kirliliğine sebep olmaması için alınan tedbirlerdir.
Kişisel işletme ruhsatı almak da çevrenin korunması amacıyla yapılması gereken bir işlemdir. İşletmelerin faaliyetlerinin çevre standartlarına uygun olup olmadığı, işletmenin aldığı ruhsatla belirlenir. Kişisel işletme ruhsatı, işletmelerin çevresel standartlara uygunluğunu kontrol altına alarak, çevre kirliliğinin önlenmesine katkı sağlar.
| Kişisel İşletme Ruhsatı ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Adımları | |
|---|---|
| 1. Başvuru Süreci: | İşletmenin çevresel etki değerlendirmesi yapmak için başvuru yapması gerekmektedir. |
| 2. Değerlendirme Süreci: | Çevresel etki değerlendirme ekibi, işletmenin çevreye olan etkilerini belirler ve bu etkilerin önlenmesi için öneriler sunar. |
| 3. İzin Süreci: | İşletmenin çevreye olan etkileri, çevre yönetimi mevzuatına uygun olarak incelenir ve izin verilir. |
| 4. İzleme ve Denetleme Süreci: | İşletme, çevresel etki değerlendirme raporunda belirtilen önerileri uygular ve düzenli olarak izlenir ve denetlenir. |
Bu süreçlerle birlikte, işletmelerin çevre kirliliği sorunlarının önüne geçilerek, doğal kaynakların ve biyolojik çeşitliliğin korunması amaçlanır.
Çevresel İzinler
Çevresel izinler, çevresel etkisi olan faaliyetlerin yapılabileceği ya da devam ettirilebileceği durumlarda alınan resmi bir onaydır. Bu izinler, çevrenin korunması ve doğal kaynakların yönetimi için olası riskleri azaltmak amacıyla verilir. Çevresel izinler belli şartlar altında zorunlu hale gelir. Bazı faaliyetler için, örneğin; atık depolama tesisleri, kimyasal fabrikalar, su kirliliği kontrolündeki tesisler, çevresel etkisi olan endüstriyel üretim yerleri, enerji santralleri ve madenler gibi, çevresel izin olmadan faaliyete geçmek yasaktır. Bu izinler, genellikle atık yönetimi ve işletmenin çevresel etkisi hakkında verilen bilgileri kapsayan bir Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecini içerir.
Çevre Danışmanlığı
Çevre Danışmanlığı, çevresel riskleri, sorunları ve çevre yönetimi konularında danışmanlık hizmeti sağlayan bir mesleki faaliyettir. Bu faaliyetler, madencilik, inşaat, endüstriyel üretim, enerji üretimi, atık ve su yönetimi gibi birçok sektörde hizmet vermektedir. Çevre danışmanları, çevre mevzuatı, yönetmeliği, çevre standartları, yönergeler ve uluslararası çevre düzenlemeleri konusunda bilgi sahibi olurlar ve müşterilerinin uygunluğunu sağlamak için bu düzenlemelere uygunluk denetlemeleri yaparlar.
Bunun yanı sıra, çevre danışmanları, çevre politikası geliştirme, çevresel etki değerlendirmesi ve sürdürülebilirlik stratejileri gibi konularda da destek sağlarlar. Müşterilerine sürdürülebilirlik sağlamada ve atık yönetiminde de yardımcı olurlar. Böylece, müşterileri serbest piyasa ve çevresel düzenlemeler arasındaki dengeyi sağlayarak daha rekabetçi ve sürdürülebilir hale gelirler.
Yasal ve Yönetimsel Düzenlemeler
Çevre hukuku, çevrenin korunmasına yönelik yasal ve yönetimsel düzenlemeleri içerir. Bu düzenlemeler çevreye zarar veren faaliyetleri önlemek ve atıkların yönetimini sağlamak için uygulanır.
Çevre hukukunda yer alan yasal düzenlemeler arasında Çevre Kanunu, Atık Yönetimi Yönetmeliği, Tehlikeli Maddelerin Taşınması ve Nakliyesi Yönetmeliği gibi yasalar bulunur. Ayrıca, çevre yönetimini ve izleme sisteminin işleyişini kontrol eden yönetmelikler de yer almaktadır.
Bunun yanı sıra, uluslararası düzeyde de birçok çevresel sözleşme ve protokol bulunmaktadır. Bu sözleşmeler arasında İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ve Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi gibi konular yer almaktadır.
Bu yasal ve yönetimsel düzenlemelerin uygulanması, çevrenin korunmasında önemli bir rol oynamaktadır. Kurumlar, işletmeler ve bireyler bu düzenlemelere uyarak çevre dostu bir şekilde faaliyetlerini yürütmelidirler.
Üçüncü İlke: Atıkların Kontrolü
Çevre hukukunun önemli bir ilkesi atıkların kontrolüdür. Bu ilke çerçevesinde atıkların toplanması, taşınması, işlenmesi ve bertaraf edilmesi ile ilgili yasal düzenlemeler bulunur. Atıkların yönetimi ile ilgili olarak, öncelikle atık üretiminin azaltılması ve geri dönüşümün teşvik edilmesi hedeflenir. Bunun yanında, atık üretimi kaçınılmaz ise, atıkların doğru şekilde toplanması ve taşınması, tehlikeli atıkların özel olarak imha edilmesi gibi kontroller yapılır.
Ülkemizde atık yönetimi ile ilgili yasal düzenleme ise “Atıksu ve Atık Yönetimi Yönetmeliği” dir. Bu yönetmelik çerçevesinde atık ürününün değerlendirilmesi, toplanması, taşınması, işlenmesi ve bertarafı için gerekli standartlar belirlenmiştir. Atık üretimini azaltmak, geri dönüşüm yapmak için gerekli teşvikler yasal düzenlemeler ile desteklenir. Atıkların bertarafı için belirli sınır değerlerin aşılması durumunda, çevresel izinler alınarak işlem yapılması gerekmektedir.
Atık yönetimi kapsamında, atıkların doğru şekilde toplanması ve taşınması için özel lisans gerektiren taşıma şirketleri tarafından hizmet sağlanmaktadır. Ayrıca, işletmelerin atık üretimlerini azaltmak ve atıkların etkili şekilde yönetilmesi için çevresel etki değerlendirmesi yapılır ve kişisel işletme ruhsatı alınması gerekmektedir.
Atık Yönetimi ve Tehlikeli Atıklar
Tehlikeli atıkların yönetimi ve imhası, çevre hukukunun en önemli konularından biridir. Bu atıklar, insan sağlığına ve doğal çevreye ciddi zararlar verebilen maddelerdir. Tehlikeli atıkların yönetimi ve imhası, çevreye olan zararlarının minimize edilmesi amacıyla sıkı bir şekilde düzenlenmiştir.
Atıkların yönetimi, atığın üretildiği aşamadan itibaren başlar. Atıkların kaynağında azaltılması, yeniden kullanılması ya da geri dönüştürülmesi, atıkların miktarını ve çevresel etkilerini azaltmada en önemli yöntemlerdendir. Tehlikeli atıkların toplanması, nakliyesi, depolanması ve bertaraf edilmesi sıkı bir şekilde kontrol edilir. Tehlikeli atıkların karıştırılması, yanlış işleme tabi tutulması veya yangın vb. durumlarla teması, büyük bir çevresel felakete yol açabilir.
Tehlikeli atıkların imhası, geri dönüşüm veya bertaraf yöntemleriyle yapılır. Geri dönüşüm, atıkların tekrar kullanılabilir bir hale gelmesini sağlar. Bertaraf yöntemleri ise atıkların çevreye zarar vermeden, etkisiz hale getirilmesini sağlar. Bu yöntemler arasında fiziksel, kimyasal, biyolojik işlemler, yakma, toprak altı depolanması vb. yöntemler yer alır. Tehlikeli atıkların yönetimi, atık oluşumunun minimize edilmesi, atık kaynaklarının izlenmesi ve atık yönetim sistemleri için uygun teknolojilerin kullanılmasıyla daha da geliştirilebilir.
Geridönüşüm ve Atık Azaltma
Geridönüşüm ve atık azaltma, çevreyi koruma ve atık miktarını azaltma açısından büyük önem taşıyan önemli stratejilerdir. Geridönüşüm, tüketilen ürünlerin yeniden kullanılabilecek malzemelere dönüştürülmesidir. Bu sayede, hem doğal kaynakların korunması hem de atık miktarının azaltılması sağlanır.
Atık azaltma ise tüketimin bilinçli bir şekilde yapılması ve gereksiz tüketimin azaltılması ile gerçekleştirilir. Bu strateji, atık miktarının azaltılmasına ve çevrenin korunmasına önemli katkı sağlar.
Bu stratejilerin uygulanması için ise, öncelikle toplumun bilinçlendirilmesi gereklidir. Ayrıca, geridönüşüm ve atık azaltma konusunda ürünlerin tasarımı ve üretiminde dikkatli olunması, atık yönetiminde etkili politikaların uygulanması gereklidir.
- Atık ayrıştırma: Atıkların geri dönüştürülebilir malzemeleri ile diğer atıkların ayrıştırılmasıdır.
- Yeniden kullanım: Kullanılmış ürünlerin yeniden işlenerek farklı amaçlarla kullanılmasıdır.
- Composting: Bitkisel atıkların organik gübre olarak kullanılmasıdır.
- Alışveriş alışkanlıklarının değiştirilmesi ve atık miktarının azaltılması için farkındalık yaratmak.
Günümüzde geridönüşüm ve atık azaltma, dünyanın birçok ülkesinde yaygın olarak uygulanmaktadır. Üreticiler ve tüketicilerin birlikte çalışması, bu stratejilerin başarıya ulaşmasında önemli bir etkendir.
Dördüncü İlke: Biyolojik Çeşitliliğin Korunması
Biyolojik çeşitlilik, doğal yaşamın çeşitliliği ve farklı türlerin varlığıdır. Canlıların yaşamını sürdürebilmesi için biyolojik çeşitlilik çok önemlidir. Ayrıca, biyolojik çeşitlilik birçok ekosistem işlevinin devamını sağlar. Çeşitli bitki ve hayvan türleri, toprağı gübreler ve karbondioksit emisyonlarını emerler, havanın temiz kalmasını sağlarlar. Ancak, çeşitli çevresel tehditler biyolojik çeşitliliği tehdit eder. Biyolojik çeşitliliğin korunması için birçok ulusal ve uluslararası yasal düzenleme bulunur. Biyolojik çeşitliliği ve yaşam alanlarını korumak için koruma alanları ve doğal sitler oluşturulur. Tür koruma programları yoluyla, tehdit altındaki türlerin korunması ve yaşatılması için çalışmalar yapılır.
Koruma Alanları ve Doğal Sitler
Koruma alanları ve doğal sitler, biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla oluşturulmaktadır. Koruma alanları; milli parklar, tabiat parkları, tabiatı koruma alanları gibi yerlerdir. Doğal siteler ise; ormanlık alanlar, sulak alanlar, kıyı şeritleri gibi yerleri kapsar. Bu alanların oluşturulması ve yönetimi için birçok yasal düzenleme bulunmaktadır. Koruma alanları ve doğal sitelerin oluşturulması, çevresel ve sosyal etkileri de dikkate alınarak yapılır. Bu alanların yönetimi de çevre koruma ve sürdürülebilirlik açısından büyük önem taşır. Bu nedenle, koruma planları ve yönetim düzenlemeleri yapılır. Yönetim planları içinde, doğal kaynakların kullanımı, koruma çalışmaları, ziyaretçi kabulü ve gözetimi gibi konular yer alır.
Tür Koruma Programları
Tür koruma programları, ülkemizde yaşayan türlerin korunmasını hedefleyen çalışmalardır. Bu programlar, doğal yaşam alanlarının korunması, türlerin izlenmesi, araştırılması, yönetilmesi, restorasyonu, üretilmesi, ticareti ve kullanımının kontrol altına alınmasını amaçlar. Tür koruma programlarının uygulanması için alanında uzman kişiler görevlendirilir ve gönüllü katılımcılar ile iş birliği yapılır. Ülkemizde, çevre ve doğa koruma dernekleri, üniversiteler, kamu kuruluşları ve sivil toplum örgütleri de tür koruma programlarına destek verir. Tür koruma programları, hayvanların doğal yaşamlarını sürdürmelerini sağlar ve biyolojik çeşitliliğin korunmasına katkı sağlar.
Beşinci İlke: İyi Niyet ve İşbirliği
Çevre hukukunun beşinci ilkesi, iyi niyet ve işbirliğidir. Bu ilke, çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi için toplum, çevre yönetim birimleri, yerel yönetimler, özel sektör ve diğer tüm paydaşların işbirliği yapması gerektiğini vurgular. Bu ilke, çevrenin korunması ve sürdürülebilir bir gelecek için ortak hedeflere ulaşmak için önemlidir.
Bu ilke, özellikle kirliliğin kaynağı ile ilişkiliyi sorumluluk üstlenen şirketler ve diğer taraflar için daha da önem kazanır. Şirketler, çevre kirliliğine neden olabilecek faaliyetlerin belirlenmesi ve önlenmesi için açık ve işbirliği yapmaya açık bir yaklaşım benimsemelidirler.
İyi niyet ve işbirliği ilkesinin uygulanması, çevreye ilişkin yasal gerekliliklerin yerine getirilmesinde önemli bir etkendir. Bu ilke, paydaşlar arasında uyumlu bir ortamın yaratılmasına yardımcı olurken, çevre hukukunun amaçlarına ulaşmada önemli bir araçtır.
