İş hukukunda, işçilerin yasal izin hakları vardır ve işverenlerin bu izinleri verme yükümlülüğü bulunmaktadır. İşçilerin, çalışma hayatında dinlenmeleri, sağlıklarını korumaları ve aileleriyle vakit geçirmeleri için yasal olarak tanınmış izinler vardır. Bu izinler, yıllık izin, hastalık izinleri, doğum ve süt izni gibi farklı başlıklar altında toplanmaktadır.
İşverenler, işçilerin yasal izin haklarını göz ardı edemez ve bu haklarını engelleyemez. İzinler, yazılı veya sözlü olarak istenebilir ve işverenler, işçilerin yasal haklarını korumakla yükümlüdürler. İzin süreleri ve koşulları da yasal düzenlemelere uygun olarak belirlenir ve işletmeler, bu düzenlemelere uymakla yükümlüdürler.
Yıllık İzin
İşçilerin yasal olarak hak kazandığı yıllık izin süresi, çalışılan süreye göre değişebilir. Çalışanlar, iş yerinde en az bir yıl çalıştıktan sonra yıllık bir izin hakkına sahip olur. 1 yıl ile 5 yıl arasında çalışan işçiler 14 gün, 5 yıl ile 15 yıl arasında çalışanlara 20 gün, 15 yıl ve üzeri çalışanlar ise 26 gün yıllık izin hakkına sahiptir. İşçilerin yıllık izinlerinin ne zaman kullanılacağı ise işveren tarafından belirlenir. Bununla birlikte, iş kanunlarına göre, işverenin işçinin izin dönemini belirlemeden önce işçiyle anlaşması gerekmektedir.
Hastalık İzinleri
İşçilerin yasal olarak sahip olduğu haklar arasında hastalık izinleri de bulunmaktadır. İşçi, kendi ya da bakmakla yükümlü olduğu aile bireylerinin hastalığı sebebiyle işe gelemeyecek durumda ise, işverenine bunu bildirerek hastalık izni talep edebilir. Bu durumda işveren, işçinin sağlık raporu ve hasta bakımıyla ilgili belgeleri talep edebilir. İşveren, gerektiği takdirde işçinin onayladığı bir doktor tarafından da muayene edilebilir. İşverenin, işçinin haklı gerekçeleri varsa hastalık iznini kabul etme yükümlülüğü bulunmaktadır.
İşçilerin hastalık izni süresinin en fazla 6 iş günü olduğunu belirtmek gerekir. İşçinin ücreti, bu süre içinde işveren tarafından ödenmektedir. İşçinin haklı gerekçeleri varsa, işveren izin süresini uzatabilir. Fakat bu uzatma, yıllık izin süresini aşmamalıdır. İşçiler, yıllık izin süresi dışında ücretli olarak hastalık iznine çıkamazlar.
İşçiler, bakıma muhtaç aile bireylerine bakım sağlamak için hastalık izni talep edebilirler. Bu durumda, ücretli veya ücretsiz izin talep edebilirler. Ancak, bu izinlerin süresi, işçinin hastalığında olduğu gibi en fazla 6 iş günüdür.
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu işçiler, bu durumda haklarını arayabilirler. Bu hastalık izinleri, ücretli olarak verilmektedir. İşveren, bu durumda işçinin ücretinin tamamını ödemekle yükümlüdür. İşçinin, raporlu olduğu süre boyunca başka bir işte çalışması da kanunen yasaktır.
İş kanunundaki düzenlemelere göre, işçi (ya da işçinin eş ya da çocuklarından biri) ani bir hastalık veya kaza geçirmesi durumunda ücretsiz hastalık iznine çıkabilir. Bu durumda, işveren bu izni ücretli olarak kabul etmese dahi işçi iznini kullanmaya devam edebilir.
Ücretli Hastalık İzni
İşçilerin hastalık durumunda ücretli izinleri de yasal hakları arasındadır. İşçiler, doktor raporu ile işverenlerine başvurarak ücretli hastalık izni kullanabilirler. Bu izin, çalışılan gün sayısı dikkate alınarak hesaplanır. İşçinin ücretli hastalık izni hakkı, çalıştığı sürenin uzunluğuna göre değişiklik gösterir. Yani, işçi, çalıştığı her bir yıl için belirli bir süre ücretli hastalık izni hakkına sahiptir. İşçinin ücretli hastalık izni süresince işveren, işçinin iş sözleşmesini feshedemez veya işçinin ücretli hastalık izni sırasında zamanaşımı sürelerinin işlemesini durduramaz.
Ücretli hastalık izni hakkı, işçinin hastalığı kendi kusuru dışında olması şartıyla geçerlidir. İşçi, sadece kendi sağlığı için değil, iş yerinde çalıştığı diğer kişilerin sağlıklarını korumak için de ücretli hastalık izni kullanabilir. Bu nedenle, işverenler, işçilerin hastalık durumunda doğru izinleri kullanmasını teşvik ederler.
Ayrıca, işçilerin ücretli hastalık izinleri süresince bir miktar ücretleri kesilir. Ancak, bu kesintiler yasal düzenlemelere uygun olarak yapılmalıdır. İşveren, işçinin doktor raporunda yazılı olan süreyi dikkate alarak ücretli hastalık izni süresi boyunca işçinin ücretinin bir kısmını ödemeye devam etmelidir.
Bakıma Muhtaç Aile Bireylerinin Hastalığı Durumunda İzinler
Bazı durumlarda, işçilerin çalışabilmesi için evdeki yaralı veya hasta aile bireylerine bakmaları gerekebilir. Bu durumda, işçilerin bakıma muhtaç aile bireylerine bakarak işe gelememesi normaldir ve işveren, işçinin yasal izin haklarını reddetmemelidir.
İş Kanunu’na göre, işçiler, çocuk, eş, ebeveyn veya kardeşleri gibi birinci derece akrabalarının hastalığı veya yaralanması nedeniyle yasal olarak izin kullanabilirler. Bu durumlarda işçilere sağlanan izin süresi, çalıştıkları yılın devamına göre değişebilir ve en az iki gün, en fazla yirmi gün olabilir.
Bununla birlikte, işveren, işçinin ayrıntılı bir doktor raporu veya inceleme sonucu sunmasını isteyebilir. İzin sırasında, işçi, aile bireyinin hastalığı veya yaralanması nedeniyle yardıma ihtiyacı olduğunda telefonla veya diğer iletişim yöntemleriyle işverene iletme yükümlülüğüne sahiptir. İşveren, işçinin izinden ayrıldığı süre boyunca işçinin ücretini ödemekle yükümlüdür.
İş Kazası veya Meslek Hastalığı Durumunda İzinler
İş kazası veya meslek hastalığı durumunda işçilerin işyerinde görev yapmayacakları ve raporlu oldukları süre, ücretsiz olarak işçilere verilen izin hakkıdır. Bu süre, iş kazası ya da meslek hastalığı devam ettiği sürece uzatılabilir. İzinler, işçinin durumuna uygun şekilde hekim raporu ile belirlenir ve işverenin onayı ile işçiye verilir.
İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle izinde olan işçinin işe dönme koşulları da yine hekim raporu ile belirlenir. İşverenin uygun görmesi halinde işçi işe dönebilir. Ancak işin tehlike arz ettiği durumlarda, işverenin işyerinde uygun önlemleri almaması halinde işçi işe dönemeyebilir ve bunun sonucu olarak işçinin ücret kaybı yaşaması engellenir.
| Durum | İzin Süresi |
|---|---|
| İş kazası | İşçinin tedavi süresi boyunca |
| Meslek hastalığı | Hastalığın ilerleme durumuna göre |
- İş kazası veya meslek hastalığı durumunda işçinin raporlu olduğu süre, işçinin yıllık izin hakkındaki süreden sayılmaz.
- İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işçinin izin kullanması halinde, işveren işçinin ücretli izin hakkını kullanmasına izin verir.
İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işçilerin izin alması ve işverenin uygun şekilde işlem yapması, işçi haklarının korunması açısından büyük önem taşır. İş kazası ve meslek hastalığı hakkında bilgi sahibi olmak ve gerekli önlemleri almak, işçi ve işverenlerin ortak sorumluluğudur.
Ücretsiz Hastalık İzni
İşçiler, belirli bir süre kadar hastalık nedeniyle işe gelemeyeceklerini kanıtladıkları takdirde, ücretsiz hastalık izninden yararlanabilirler. Ücretsiz hastalık izni, işçinin işverene, çalıştığı işe göre değişen bir süre için işten ayrılmak zorunda kalmadan evde kalmasını sağlar.
Ücretsiz hastalık izni başvurusu, işçinin hastalık durumunu belgelendirdiği tarihten itibaren bir hafta içerisinde yapılmalıdır. İşveren, işçinin sağlık durumunu teyit ederken işçiyi kendi sağlık kuruluşuna götürmeyi talep edebilir.
İşçiler, yıllık izinlerini kullanmadıkları sürece ücretsiz hastalık izni kullanabilirler. Hastalık nedeniyle kullanılan izin süreleri, yıllık izin süresi içinde sayılmaz. Bu nedenle, işçiler, her yıl belirli bir süre ücretsiz hastalık izni kullanabilirler.
Bununla birlikte, ücretsiz hastalık izni, bir işçinin uzun süreli bir hastalıkla başa çıkmasına izin verirken, belirli koşullar altında işverenin bir işçiyi işten çıkarmasına engel olamaz.
Doğum ve Süt İzni
Doğum yapan işçilere yasal olarak verilen izin hakları iş hukukunda önemli bir yer tutar. İşçi, doğum yapacağı tarihten önce ve sonrasında yasal olarak bir izin hakkına sahip olur. Bu iznin süresi, işçinin çalıştığı süreye göre belirlenir. Çalışan kadınlar için en az 98 gün süreli bir doğum izni verilmektedir. Bu süre, doğum öncesi ve sonrası dönemi de kapsar. Bu iznin kullanımı, doğum tarihine yakın bir tarihte başlayabilir ve doğum sonrası süreçte de devam edebilir.
Ayrıca, doğum sonrası süt izni de yasal olarak işçilere verilmektedir. Bebeği emzirmek isteyen kadın işçilere, süt izni verilir. Bu izin, doğumdan sonraki tamamlanmamış bölümüyle birlikte 9 ay kullanılabilir. Süt izninde, işçinin ücreti işveren tarafından ödenir. Anne, çocuğuna sadece süt izin hakkı kullanarak toplam 1,5 yıl boyunca bakım yapabilir.
İzin Kullanımı Sırasında İşçinin Hakları
İşçilerin izin kullanımı sırasında korunması için bazı yasal düzenlemeler bulunmaktadır. İşçiler, izin kullanımı sırasında işveren tarafından herhangi bir zarara uğratılamaz. Ayrıca işveren, izin kullanımı sırasında işçiyi işe çağıramaz veya işte tutamaz.
İşçiler, izin süreleri boyunca işyerinde yaşanacak herhangi bir olayda da koruma altındadır. İşçi, izinli olduğu süreçte iş yerinde gerçekleşen bir iş kazasında veya bir görevde yaralanması durumunda, SGK tarafından sağlık hizmeti ve diğer haklardan yararlanabilir. Ayrıca işçi, izin süresi boyunca iş sözleşmesinden kaynaklı haklarından da faydalanır ve işveren tarafından işten atılamaz.
İşçilerin korunması için yasal düzenlemeler kapsamında işveren, izin kullanım süresi boyunca işçinin iş yerindeki haklarını korumakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, işverenin iş sözleşmesi yaparken sunacağı imkanlarını da kapsamaktadır. Yani, işverenin işçiye tanıdığı izin süreleri ve hakları, yasal düzenlemelerin de bütünlüğü içinde ele alınarak belirlenir.
İşverenin İzin Talebini Reddetmesi
İşçilerin yasal olarak hak kazandığı izinlerin kullanımında haksız uygulamalarda bulunan işverenler için yasal düzenlemeler vardır. İşçinin izin talebi, haklı sebebi olmaksızın işveren tarafından reddedilirse, bu işverenin yükümlülükleri açısından olumsuz sonuçları olabilir. İşçi, izin talebinin reddedilmesi durumunda iş sözleşmesinin feshine kadar ileri gidebilecek haklara sahip olabilir. İşverenler, izin talebini kabul etmeme kararını vermeleri halinde, gerekçeli bir karar belirtmek zorundadırlar. İşverenin red kararına karşı işçinin yasal haklarını koruması için, mahkemeye başvurma hakkı vardır.
İzin Süresince Sağlık Hizmetleri
İşçilerin izin süresince sağlık hizmetlerine erişim hakları oldukça önemlidir. İşçiler yıllık izin, hastalık izni, doğum ve süt izni gibi durumlarda sağlık hizmetlerine gereksinim duyabilirler. Sağlık hizmetlerine erişim hakkı, işçinin izin süresi boyunca da devam etmektedir. İşveren işçilere izin süresince sağlık hizmetlerine erişimlerini engelleyemez, engellemesi halinde ise işçilerin haklarını ihlal etmiş sayılırlar. Aynı zamanda, işçilerin kullanacağı sağlık hizmetleri, izin süresince genellikle işveren tarafından karşılanmaktadır. İşçilerin bu haklarının kullanımı için herhangi bir yasal prosedür gerekli değildir.
İzin Sürelerinin Hesaplanması
İşçilerin yasal izinleri, işverenlerin işçilere izin verme yükümlülüğünü de beraberinde getirir. İzin süreleri, işçinin iş yerindeki çalışma süresine ve sözleşmesine göre belirlenir. Yıllık izin, işçinin iş yerinde belirli bir süre çalışmasının ardından kullanabileceği bir izindir. İzin süresi, işçinin çalıştığı yılın başından itibaren hesaplanır ve ayrıntılı bir hesaplama yöntemi vardır. Hastalık izinleri, işçinin yılda belirli bir süre ücretli ya da ücretsiz izin kullanma hakkını içerir. İzin süresi, işçinin hastalığının ciddiyetine ve süresine göre belirlenir. Doğum, süt izni gibi özel izinlerin kullanım koşulları da belirlenmiştir. İzin haklarına ilişkin detaylı bilgilere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın web sitesinden ulaşabilirsiniz.
İzin Kullanmayan İşçinin Hakları
İşçilerin yasal olarak hak kazandıkları izinleri kullanmama hakları bulunmaktadır. Bu durumda işverenlerin işçilerin istemlerini dikkate almaları gerekmektedir. Ancak işverenin izin kullanmayan işçiye karşı bazı yaptırımları bulunmaktadır. Örneğin işveren, işçinin izinli olduğu tarihlerde işe gitmesi durumunda, işçinin ücretini kesme hakkına sahiptir.
Bununla birlikte, işveren, işçinin izin kullanmayı tercih etmemesinin ardında haklı bir sebep olup olmadığını sorgulamak durumundadır. İşçinin haklı bir sebebi olduğu taktirde, işverenin yaptırımlarından muaf tutulacaktır. Ancak bunun için işçinin işverene sebep bildirmesi de gerekmektedir.
Bu nedenle, işçilerin yasal olarak izin kullanma hakkı bulunmasına rağmen, bazı durumlarda işçiler istemeyebilirler veya kullanma imkanları olmayabilir. İşçilerin işverenlerine bir sebep bildirerek haklı oldukları durumlarda yasal olarak koruma altına alınması, hukukun temel prensiplerinden biridir.
