Ceza muhakemesi hukukunda görevli merciler, adil ve doğru bir yargılama süreci sağlamak için önemlidir. Bu merciler arasında hakimler, savcılar ve avukatlar yer almaktadır. Hakimler, duruşma salonunda sanığın duruşma sırasındaki tutumunu değerlendirerek karar verirken, savcılar ise savunmanın aksine, suç iddiasını somut verilerle destekleyerek davanın sonucunu belirleyebilirler. Avukatlar ise sanık ve mağdurun haklarını korumak için önemli bir rol oynarlar. Ceza muhakemesi sürecindeki mahkemelerin yetkileri, yapısı ve fonksiyonları ise aylar veya yıllar boyunca sürebilen bir dava sürecinde belirleyici bir rol oynar. Asliye ceza mahkemeleri, ağır ceza mahkemeleri, Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi gibi yargı organları, ceza muhakemesi hukukunda önemli bir role sahiptir.
Hakimler
Ceza muhakemesi sürecinde hakimlerin rolü oldukça önemlidir. Hakimler, suçluların duruşmalarını yönetmek, delil ve şahitlerin ifadelerini almak, karar vermeye yardımcı olacak bilgi ve kanıtları toplamak ve son olarak ceza infaz kurumlarına göndermektir. Hakimlerin atama süreci de oldukça titizlikle yapılmaktadır. Hakimler HSYK tarafından adaylar arasından seçilirler ve Cumhurbaşkanının onayı ile görevlendirilirler.
Savcılar
Savcılar ceza muhakemesi sürecinde önemli bir role sahiptirler. Savcılar, adaletin sağlanması için suçluların cezalandırılması ya da mağdurların haklarının korunması için çalışırlar. Bu nedenle, savcıların görevleri oldukça geniştir. Ceza muhakemesi sürecinde başlıca görevleri şunlardır:
- Suçluların tespiti ve tutuklanması
- Soruşturma yürütme
- Kovuşturma başlatma
- Sanıkların savunmalarını dinleme
- Delillerin incelenmesi
- Karar verme
Savcılar, Adalet Bakanlığı tarafından atanır ve genellikle bir savcının işe başlamadan önce, hukuk fakültesinden mezun olması ve mesleki sınavları geçmesi gerekmektedir. Savcılar, hukuk devleti ilkelerine ve insan haklarına uygun olarak görevlerini yürütürler.
Avukatlar
Avukatlar; savunma hakkının teminatıdır ve ceza muhakemesi sürecinde önemli bir görev üstlenirler. Sanık avukatları adına avukatlık faaliyetini sürdürürler. Sanık avukatları, sanık lehine savunma yaparlar ve delilleri toplarlar. Gerekirse tanık dinlettirirler. Ayrıca, sanığın ceza hukuku kapsamındaki evrensel hakları konusunda bilgi sahibi olmak zorundadırlar. Mağdur avukatları ise, mağdurun haklarını ve suç karşısındaki haklarını korumak için görev yaparlar. Mağdur avukatları, mağdurun zararının belirlenmesinde de önemli bir rol üstlenir. Adli yardım hizmetleri, adli yardım talebinde bulunan kişilere seçebilecekleri avukatları belirlemeleri açısından da önemlidir.
Sanık Avukatları
Sanığın avukatı, ceza muhakemesi sürecindeki en önemli kişilerden biridir. Sanığın avukatı, sanığın haklarını savunmak, müvekkilini temsil etmek ve ceza davasında savunmasını hazırlamakla yükümlüdür. Sanık avukatı, müvekkilinin suçsuzluğunu kanıtlamak için deliller toplar ve mahkemede savunmasını gerçekleştirir. Sanık avukatı, sanığın beyanlarını alır ve müvekkilinin haklarına saygı gösterir. Ayrıca, sanığın mahkemeden adil bir yargılama süreci geçirmesini sağlar. Sanık avukatının en önemli görevi, müvekkilinin suçlu bulunması durumunda ceza miktarının azaltılması veya müvekkilinin serbest bırakılması için mücadele etmektir. Sanık avukatının sahip olduğu haklar ve yetkiler, Anayasa tarafından güvence altına alınmıştır.
Mağdur Avukatları
Mağdur avukatları, mağdurun haklarını korumak ve savunmakla yükümlüdür. Onlar, mağdurun savunma hakkını kullanması için gereken her türlü adımı atmalıdır. Aynı zamanda, mağdurun zararlarını belirlemeli ve tazminat talep etmelidir. Mağdurun avukatı, soruşturma ve dava sürecinde müvekkilinin haklarının korunmasını sağlamak için hukuki danışmanlık yapar. Adli yardım hizmetleri, mağdurun maddi durumuna göre ücretsiz olarak sunulabilen hukuki yardım hizmetidir. Bu hizmet, mağdurun hukuki temsili için bir avukat atamayı içerebilir. Hizmet, mahkeme masrafları ve diğer adli masrafları için de kapsama sahiptir.
Mahkemeler
Ceza muhakemesi hukukunda görevli merciler arasında önemli bir yere sahip olan mahkemeler, ceza davalarının son aşamasında karar veren kurumlardır. Bu mahkemelerin görevi, yargılama sürecinde delilleri değerlendirerek hakim karşısında sanık ve mağdura adaletli bir karar vermektedir. Asliye ceza mahkemeleri genellikle küçük ceza davaları için kullanılsa da, ağır ceza mahkemeleri ciddi cezaların verildiği yerlerdir. Bu mahkemelerin yapısı, yetkileri ve fonksiyonları oldukça karmaşıktır ve yargı sürecinin tamamı boyunca doğru ve etkili bir şekilde kullanılmalıdır. Mahkemelerin halkın adalet duygusunu korumak ve hukukun üstünlüğünü sağlamak için önemli bir rolü vardır.
Asliye Ceza Mahkemeleri
Asliye Ceza Mahkemeleri, ceza muhakemesinin ilk aşamasını yürüten mahkemelerdir. Bu mahkemeler, çoğunlukla hafif suçları yargılamaktadır. Asliye Ceza Mahkemeleri, hırsızlık, dolandırıcılık, trafik kazaları, uyuşturucu bağımlılığı gibi suçların yargılanmasından sorumludur. Bu mahkemelerin işleyişi ise şu şekildedir: Mahkeme başkanı, hakim ve savcıdan oluşur. Sanık ve tanıklar dinlenir, deliller incelenir ve sonunda mahkeme kararı verilir. Bu mahkemelerin yetkileri arasında hapis cezasına kadar olan suçlarda karar vermek, ceza yargılamalarında sonuçlandırmak ve bazı durumlarda yargılamayı durdurmak yer almaktadır.
Ağır Ceza Mahkemeleri
Ağır Ceza Mahkemeleri, ceza muhakemesi sürecinde suç işleyenlerin yargılandığı en üst seviye mahkemelerdir. Bu mahkemeler, suçun niteliği ve cezasının ağırlığına göre yetkilendirilirler. Ağır ceza mahkemelerinin görevi, soruşturma ve kovuşturmanın yapılmasıdır. Ayrıca, yargılama sırasında delillerin incelenmesi, tanıkların dinlenmesi ve hüküm verilmesi sürecinde de görevleri vardır.
Ağır ceza mahkemeleri, davaları karara bağlamadan önce, sanık ve müdafiinin savunmasını dinler ve tüm delilleri değerlendirir. Mahkeme, suçluluğu ispat edilmiş olan sanıklar için ceza hükümleri uygular ve hukuki nedenleri ortaya koyarak karara bağlar.
Ağır ceza mahkemelerinin işleyişi, suçun niteliği ve cezasının ağırlığına göre farklılık gösterir. Mahkemeler, genellikle üyeleri ve başkanlarından oluşan heyetler tarafından yönetilir. Dava sürecinde, heyet kararları oy çokluğuna göre alınır ve kararlar kesindir.
Ağır ceza mahkemeleri, verilen kararlara karşı temyiz hakkını kullanma imkanı da sunarlar. Temyiz sürecinde de suçun niteliği ve cezasının ağırlığına göre İstinaf Mahkemeleri ve Yargıtay devreye girerek hükümlere ilişkin incelemeler yaparlar.
- Ağır ceza mahkemelerinin görevleri soruşturma ve kovuşturma yapmaktır.
- Görevleri arasında delillerin incelenmesi ve tanıkların dinlenmesi de yer alır.
- Ağır ceza mahkemeleri, sanık ve müdafiinin savunmasını dinleyerek karar verir.
- Verilen kararlara karşı temyiz hakkı kullanılabilir.
Yargıtay
Yargıtay, ceza mahkemeleri üzerinde yargı organı olarak görev yapar. İstinaf mahkemesi kararlarına karşı yapılan temyiz başvurularını inceler ve karar verir. Yargıtay, kararlarına ilişkin gerekçelerini yazarak, temyizi yapan tarafın taleplerini inceleyerek kararını verir. Yargıtay’da bir başkan ve iki daire bulunur. Ceza Dairesi, ağır ceza mahkemeleri tarafından verilen kararlara ve Bölge Adliye Mahkemelerinin ceza dairelerince verilen kararlara bakar. İnfaz Dairesi ise, infaz mahkemelerince verilen kararları inceleyerek karar verir.
- Yargıtay, ceza muhakemesi sürecindeki en üst yargı mercidir.
- Kararlarına karşı temyiz yolu açık olduğundan, en son karar aşamasındaki yetkili mercidir.
- Yargıtay, temyiz başvurusunu inceleyerek karar verir.
- Yargıtay kararlarına ilişkin gerekçelerini yazarak, temyizi yapan tarafın taleplerini değerlendirir.
Anayasa Mahkemesi
Anayasa Mahkemesi, Türkiye’deki en yüksek yargı organlarından biridir ve ceza hukuku ile ilgisiz görünse de, aslında ceza muhakemesi sürecinde önemli kararlar verme yetkisine sahiptir. Anayasa Mahkemesi’nin ceza hukuku ile ilgili kararları, diğer mahkemelerin verdiği kararları çözebilecek, işlemlerinin iptal edilmesine karar verebilecek veya uygulanan yaptırımların anayasaya uygun olup olmadığını değerlendirebilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu nedenle, Anayasa Mahkemesi’nin kararları, ceza muhakemesi sürecinde önemli bir rol oynar ve adil bir yargılama sürecinin sağlanmasına yardımcı olur.
