Ceza muhakemesi hukuku, hükümlülerin tutukluluk süresinin sona erdirilmesi için tahliye kararları verir. Tahliye işlemi, ceza hukukundaki dönemsel seyrine göre ilerler ve belirli koşulların sağlanması halinde gerçekleşir. Tahliye kararlarına ilişkin birçok detay bulunmaktadır ve hükümlünün cezaevinden salıverilmesi için kararın hangi aşamalarda alındığına, ne tür şartlara bağlandığına dair birçok düzenleme yapılmıştır. Kısmi tahliye ve süreli tahliye gibi uygulamalar da mevcuttur. Ancak, hükümlülerin kaçma şüphesi taşıması durumunda veya adli kontrol şartlarına uymaması halinde tahliyeleri söz konusu olmamaktadır.
Tahliye Kararları
Hükümlülerin tahliye kararları, öncelikle hüküm kesinleştikten sonra gündeme gelir. Hükümlü, cezasını tamamlamadan önce de tahliye edilebilir. Bu durumda, mahkeme hükümlünün dosyasını inceleyerek tahliye kararı alır. Tahliyede, bazı şartlar aranır. Bu şartların yerine getirilmesi halinde hükümlü serbest bırakılır. Hükümlü, toplam cezasının üçte birlik kısmını tamamlayarak kısmi tahliye alabilir. Ayrıca, hükümlülerin çıkabileceği diğer bir tahliye türü de süreli tahliye olarak bilinir.
Tahliye kararları, hükümlünün dosyasındaki belge ve kanıtları inceleyen mahkeme tarafından verilir. Karar verirken, hükümlünün suçunu ve cezasını göz önünde bulundurarak, hükümlünün toplum için bir tehlike olup olmadığına da bakılır. Hükümlülerin tahliyesi, belirli şartların yerine getirilmesiyle gerçekleşir. Bunlar arasında, zorunlu eğitim ve mesleki eğitim, düzenli çalışma, aileye bakma gibi şartlar yer alır.
Kısmi Tahliye
Ceza hukukunda kısmi tahliye, hükümlülerin ceza infaz kurumlarından önceden belirlenmiş bir süre önce serbest bırakılması anlamına gelir. Bu uygulama, hükümlülerin tekrar topluma entegre olmalarına yardımcı olur.
Kısmi tahliye uygulamasının fiziki şartlarına bakıldığında, hükümlünün açık cezaevlerine transfer edilmesi gerektiği görülür. Hükümlülerin günlük yaşamını sürdürebilecekleri alanlara sahip olan bu cezaevleri, hükümlülerin belirli bir süre içerisinde iş, eğitim ya da sivil faaliyetlerden yararlanmalarına imkan sağlar.
Kısmi tahliye uygulamasının koşulları ise hükümlünün düzenli çalışması veya eğitim görmesi gibi gerekliliklerdir. Hükümlülerin bu koşulları yerine getirmesi durumunda, belirli bir süre dahilinde cezaevinden çıkarak çalışmalarına veya eğitimlerine devam edebilecekleri ve devletin uygun gördüğü yerlerde ikamet edebilecekleri süreli bir tahliye alacaklardır.
Sonuç olarak, kısmi tahliye uygulaması hükümlülerin adli ve sosyal hayata uyum sağlamalarına yardımcı olan önemli bir aşamadır.
Belirli Bir Sürenin Sonunda Kısmi Tahliye
Belirli bir süre hapiste kalan hükümlülerin, ceza muhakemesi hukukunda belirli şartlar altında tahliye edilebileceği düzenlenmiştir. Bu şartlar genellikle hükümlünün düzenli çalışma ya da eğitim yapması ve cezaevi disiplin kurallarına uyması ile ilgilidir.
- Birinci sınıf mahkumların süreli infaz yasağı olmadan en fazla yarısını infaz etmesi halinde,
- Dört yıldan az cezalarda bu sürenin üçte biri, dört yıl ya da daha fazla cezalarda ise yarısı süresinin dolması halinde kısmi tahliye uygulanabilir.
Bunun yanı sıra, hükümlüye belirli bir süre çalışma ya da eğitim yapma zorunluluğu getirilir ve bu şartlar yerine getirildiğinde de kısmi tahliye uygulanabilir. Yarı açık cezaevlerinde belirli bir süre kalınması ve belli şartların yerine getirilmesi de kısmi tahliyeye sebep olabilir. Ancak, hükümlünün kaçma şüphesi taşıması durumunda tahliye başvurusu reddedilecektir.
Düzenli Çalışma ve Eğitim Şartı
Hükümlülere belirli bir süre boyunca düzenli olarak çalışma veya eğitim yapma zorunluluğu getirilir. Bu şartlar yerine getirildiğinde ise kısmi tahliye uygulanır. Ceza infaz kurumu tarafından belirlenen çalışma veya eğitim programına katılmak zorunludur. Programlara katılımın yanı sıra düzenli olarak çalışma ya da eğitim yerine getirildiği takdirde, hükümlülerin cezasının belli bir süresi kadar tahliyesi söz konusu olabilir. Düzenli çalışma veya eğitim şartı, hükümlülerin hem rehabilite edilmesine hem de toplumda yeniden yer edinmelerine katkı sağlamaktadır.
Yarı Açık Cezaevi Şartı
Yarı açık cezaevi koşulları kısmi tahliyenin uygulanabilmesi için gereklidir. Hükümlü, belirli bir süre yarı açık cezaevinde kalarak cezasının bir kısmını infaz edebilir ve cezaevi yönetimi tarafından belirlenen belli şartları da yerine getirmelidir. Bu şartlar genellikle, cezaevi içinde belirli bir işte çalışma, eğitim alımı veya diğer belirli prosedürleri yerine getirme gibi koşulları içermektedir.
Yarı açık cezaevi şartlarının sağlanması için hükümlülerin cezasının belli bir süresini hapishanede geçirmeleri gerekmektedir. Kısmi tahliyelere yönelik başvuruların ceza süresinin son dönemlerinde yapılması daha uygun olacaktır. Bu şartlar sağlandığı takdirde hükümlülere kısmi olarak tahliye imkanı verilebilir ve cezaları süreci içinde kısaltılabilir.
Süreli Tahliye
Ceza hukukunda tutsaklığın sona erdirilmesi olan tahliye, belirli şartlar altında hükümlülerin ceza infaz kurumlarından belirli sürelerle izinli olarak ayrılmasına olanak sağlayan süreli tahliye düzenlemeleri ile de mümkün olabiliyor.
Süreli tahliye uygulaması kapsamında, hükümlüler belirli bir süreliğine ceza infaz kurumlarından izinli olarak ayrılabilirler. Bu süreler genellikle 1 ila 7 gün arasında değişebilir. Hükümlünün süreli tahliye izni verilmeden önce belirli şartları yerine getirmesi gereklidir.
Bu şartlar arasında, hükümlünün infaz kurumu yönetimine karşı tutumunun olumlu olması, kaçma şüphesi olmaması, yakın akrabalarının vefatı, ciddi sağlık sorunları, evlilikleri ve benzeri nedenler yer alır. Ancak, süreli tahliye izni konusunda en son kararı yargıç verir.
Bununla birlikte, hükümlüler süreli tahliye sırasında belirtilen süre içinde geri dönmezlerse, kaçak durumuna düşerler ve bu durumda hapishaneye geri gönderilirler.
Kaçma Şüphesi
Kaçma şüphesi, hükümlülerin tahliyelerinin engellenmesine neden olabilecek bir durumdur. Ceza infaz kurumuna kabul edildiğinde, hükümlüye bir dizi adli kontrol şartı uygulanır. Ancak, hükümlünün kaçma potansiyeli varsa, tahliye başvurusu reddedilebilir.
Kaçma şüphesi genellikle hükümlünün suçunun niteliği ile ilgilidir. Örneğin, ağır bir suçtan dolayı hüküm giyen biri veya yurt dışına kaçma potansiyeli olan bir kişi, kaçma şüphesi nedeniyle tahliye edilmeyebilir.
Bununla birlikte, hükümlünün toplumda köklü bir geçmişi varsa veya sabit bir işi varsa, kaçma ihtimali daha azdır ve bu durumda hükümlünün tahliyesi kabul edilebilir.
Adli Kontrol
Ceza muhakemesi hukukunda hükümlülerin tahliyesi konusunda bir diğer şekil de adli kontrol uygulamasıdır. Adli kontrol kapsamında, hükümlünün ceza infaz kurumlarında kalmak yerine serbest bırakılması sağlanmaktadır. Ancak, serbest bırakılan hükümlü belirli şartlara uymak zorundadır. Bu şartlar; yurt dışına çıkış yasağı, ev hapsi, haftada bir kez polis merkezine gidilmesi ve benzeri hükümlerdir.
Adli kontrol uygulaması sadece hafif cezalarda uygulanır ve hükümlünün toplumla uyumlu olması, kaçma riski yaratmaması, kaçma ihtimali bulunmaması ve cezaevi koşullarının hükümlü için sağılıklı olmaması durumunda uygulanabilir.
Bir diğer şart ise, hükümlünün adli kontrol süresince suç işlememesi, yargılama sürecine uygun davranmasıdır. Adli kontrol uygulaması hükümlünün psikolojik durumunu da olumlu yönde etkilemektedir.
