Ceza muhakemesi hukuku, bir suç işlenmesi durumunda suçun faillerinin tespiti, delillerin toplanması, suçun kanıtlanması ve suçlu ya da suçsuzun belirlenmesi üzerine kuruludur. Bu sürecin en önemli aşamalarından biri de soruşturma evresinde kanıt toplama yöntemleridir. Polis ve savcılar, suçun işlendiği yeri inceleyerek, tanık ifadeleri alarak, keşif yaparak, telekulak kullanarak, elektronik delilleri inceleyerek, bilirkişi raporu alarak ve daha birçok yöntemle kanıtları toplarlar. Bu makalede, ceza muhakemesi hukukunda kullanılan kanıt toplama yöntemleri incelemeye alınmıştır.
Tanıklık
Soruşturma aşamasında kullanılan en yaygın yöntem, tanık ifadesi almaktır. Polis veya savcılar, suçun işlendiği yerde veya farklı bir yerde tanıklarla görüşerek, olayların nasıl gerçekleştiği ve suçlunun kimliği hakkında bilgi edinirler. Tanık ifadeleri, mahkemede kanıt olarak sunulabilir. Bu nedenle, doğru ve doğru şekilde alınmaları son derece önemlidir. Ayrıca, tanıkların psikolojik ve fiziksel durumlarına da dikkat edilmelidir.
Tespit Tutanağı
Soruşturma aşamasında delil niteliğinde olan tespitlerin yazılı hale getirildiği tutanaklar alınır. Bu tutanaklar, olay yeri incelemesi sırasında yapılan tespitlerin yanı sıra, şüpheli veya tanıkların ifadelerine dayalı olarak alınabilir. Tutanakların hazırlanması sırasında, tespitlerin tam ve eksiksiz olarak yazıldığından emin olunmalıdır.
Ayrıca, tutanakların doğru ve güvenilir olduğundan emin olmak için, polis ve savcılar arasında yazılı bir protokol bulunmaktadır. Bu protokole göre, tutanakların nasıl hazırlanacağı ve tutanağı imzalayanların kimler olabileceği gibi konularda açık kurallar belirlenir.
Tutanaklar, adli sürecin ilerleyen aşamalarında da delil olarak kullanılabilir. Ancak, tespit tutanağı tek başına yeterli bir kanıt değildir ve diğer delillerle birlikte değerlendirilmelidir.
Özetle, tespit tutanağı, suçun aydınlatılması için önemli bir kanıt türüdür ve doğru ve güvenilir bir şekilde hazırlanması büyük önem taşımaktadır.
Keşif
Keşif, polis veya savcıların suçun işlendiği yere giderek inceleme yapmalarını ifade eder. Suçun işlendiği yere gidilerek yapılan keşifler, suçun işlenme şekli hakkında bilgi sahibi olunmasına yardımcı olur. Bu incelemede suç delilleri tespit edilir ve olay yerindeki izlere dikkat edilir. Polisler olay yerinde bulunan nesnelerden (örneğin, bir silah) elde edilen izleri inceler. Olayla ilgili şüpheli veya tanıkların ifadesi de keşif ile birleştirildiğinde daha güçlü bir kanıt oluşturur.
İz Expertizi
suç mahallinde yer alan izlerin incelenmesi ve suçlunun kimliği hakkında bilgi edinilmesini sağlayan bir kanıt toplama yöntemidir. Bu yöntemde, polis veya savcılar suç mahalline giderek, yerde bulunan izleri incelerler ve suçlunun hareketleri hakkında fikir sahibi olurlar. Ayakkabı veya lastik izleri, parmak izleri ve diğer izler bu yöntemle incelenir ve delil olarak kullanılır. İz expertizinin amacı, olayın gerçekleştiği yere dair somut veriler elde ederek, soruşturmanın ilerleyişine ışık tutmaktır. Bu sayede, suç mahallindeki olayların ve suçlunun hareketlerinin detaylı bir şekilde incelenmesi ve ortaya çıkarılması mümkün olmaktadır.
Olay Yerinde İnceleme
Polis ve savcılar, suç işlendiği yerde incelemeler yaparak delil toplamaktadırlar. Bu incelemeler sonucu elde edilen deliller de soruşturma evresinde kullanılır. Olay yerinde incelemeler yapılırken öncelikle, olayın işlendiği yer ve çevresi detaylı bir şekilde incelenir. Bulunan deliller arasında, kan, saç, DNA, parmak izi, ayak izi, diş izi, silah, şüpheli kişiye ait eşyalar gibi bulgular yer alabilir. Bu bulguların değerlendirilmesi sonucu suçluya ait ipuçlarına ulaşılabilir. Olay yerinde bulunan delillerin toplanması ve muhafaza edilmesi büyük bir önem taşır.
Olay yerinde inceleme yapılırken aynı zamanda, tanıkların ifadeleri de alınır ve bu ifadeler ile diğer deliller arasında bağlantılar kurulmaya çalışılır. Olay yerindeki tüm deliller, daha sonra adli tıp ve bilirkişi incelemelerine sunulur.
Elektronik Deliller
Soruşturma evresinde kanıt toplama yöntemleri arasında günümüz teknolojisinin getirdiği elektronik deliller de yer almaktadır. Bilgisayar, cep telefonu, tablet gibi cihazlarda bulunan veri ve bilgiler, soruşturma sürecinde polis ve savcıların elindeki kanıtlar arasında yer alabilir. Bu yöntem sayesinde şüphelinin telefon kayıtları, mesajları, fotoğrafları ve diğer dijital belgeleri delil olarak sunulabilir. Hatta bazen, suçun işlendiği sırada kullanılan cihazlarda bulunan GPS verileri de kanıt olarak kullanılabilir. Elektronik delillerin toplanması, saklanması ve değerlendirilmesi konusunda uzmanlaşmış kişiler tarafından yapılması gerekir.
Bilirkişi Raporu
Bilirkişi raporu, soruşturma aşamasında en çok başvurulan yöntemlerden biridir. Uzmanların cevaplaması gereken sorular belirlenerek, rapor halinde sunulur. Söz konusu rapor, olayla ilgili tüm teknik detaylar hakkında bilgi sahibi olan uzmanlar tarafından hazırlanır. Bu raporlar, mahkeme tarafından kabul edildiğinde önemli bir kanıt niteliği taşır. Örneğin, bir dolandırıcılık olayında, finans uzmanlarından oluşan bir bilirkişi heyeti, şüphelinin attığı adımları, mali hesaplamaları ve diğer ilgili verileri inceler ve bir rapor hazırlar. Bu rapor, olayın daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur ve soruşturma aşamasında kabul edilen önemli bir kanıt olarak kullanılır.
Genetik İncelemeler
Genetik incelemeler, son yıllarda savcıların suçlu veya suçsuzluğunu belirlerken kullandıkları en etkili kanıt yöntemlerinden biridir. Bu yöntem, DNA incelemeleri yaparak, suç sahibini tespit etmek için kullanılır. Suç mahallinde ya da suçlu üzerinde bulunan kan, tükürük, saç, çivi parçası gibi materyaller DNA incelemesi için kullanılır.
Genetik incelemeler, suçlu ile suç mahallini ve suç ile bağlantısı olan kişileri belirlemek için de kullanılır. DNA incelemesi ile, şüpheliler arasından suçlu olan kişi belirlenebilir. Ayrıca, olay yerinden alınan DNA örneklerinin analizi, suç mahallinde bulunan kişilerin kimliklerinin belirlenmesinde de yardımcı olur.
Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte, bu kanıt yöntemi giderek daha fazla kullanılmaktadır. Ancak, bu yöntemin kullanımında gizlilik ve güvenlik gibi birçok hassas konu da ön planda tutulmalıdır.
Kimlik Tespiti
Polis ve savcılar, suçlu ya da suçsuzluğu belirlemeye yönelik birçok kanıt toplama yöntemi kullanırlar. Bu yöntemlerden biri de kimlik tespitidir. Soruşturma evresinde şüphelinin kimliğin, fotoğraf veya görüntüleri karşılaştırılarak tespit edilmeye çalışılır. Bu yöntemde, güncel fotoğraf veya görüntüler ile daha önce alınmış fotoğraf veya görüntüleri karşılaştırmak için özel yazılımlar kullanılır. Ayrıca, şüpheli parmak izi, DNA örnekleri, diş kayıtları gibi veriler de kaydedilerek karşılaştırılabilir. Bu şekilde şüphelinin kimliğinin doğru bir şekilde belirlenmesi, adil bir soruşturma yürütülmesi açısından son derece önemlidir.
Telekulak
Telekulak, suçun işlenmesine ilişkin delilleri toplamak için kullanılan bir yöntemdir. Ancak, telekulak dinlemesi sadece mahkeme kararıyla gerçekleştirilebilir. Bu karar, suçun işleneceği şüphesi veya suçun işlendiğine dair somut delillerin varlığına dayanarak alınır. Telekulak kayıtları, soruşturma evresinde delil niteliği taşıdığı gibi, mahkeme safhasında da kanıt olarak kullanılabilir.
Bu yöntemle, şüphelinin telefon konuşmaları kaydedilebilir ve bu kayıtlar suçun işlenmesine ilişkin bilgi sağlayabilir. Ancak, telekulak yöntemi her zaman tartışmalıdır ve mahremiyet hakkı da gözetilmelidir.
Telekulak yapmak için gerekli teknik ekipmanın yanı sıra, bu işlemi gerçekleştirecek savcı ve polis memurlarının da belirli bir eğitim almış olmaları gerekmektedir. Aksi takdirde, kanıtların geçersiz sayılma riski bulunmaktadır.
Cep Telefonu Takibi
Cep telefonu takibi, özellikle organize suçlar söz konusu olduğunda, sık sık kullanılan bir kanıt toplama yöntemidir. Bu yöntemde, mahkeme kararı ile birlikte telekomünikasyon şirketlerinden hedef kişinin cep telefonunun yer tespiti yapılır ve bu sayede suçun işlenme yerine dair önemli bilgiler elde edilir. Ayrıca, takip sonucunda hedef kişinin kimlerle iletişim kurduğu ve hangi konularda konuştuğu da tespit edilebilir. Cep telefonu takibi yapılması için mutlaka mahkeme kararı gerekmekte olup, usulüne uygun bir şekilde yapılmadığı takdirde delil olarak kabul edilmemesi söz konusu olabilir.
Video İzleme
Soruşturma evresinde kanıt toplama yöntemleri oldukça çeşitlidir. Bunlardan biri de video izlemedir. Kamera kayıtları ve diğer video kayıtları da mahkemelerde delil olarak kullanılabilir. Özellikle güvenlik kameralarından elde edilen kayıtlar, bir suçun işlendiğine dair önemli kanıtlar sunabilir. Ayrıca, görgü tanıklarının ifadelerinde anlatılan olayların doğruluğunu doğrulamak için de video kayıtları kullanılabilir. Suçun işlendiği yere yakın çevredeki kameraların kayıtları da suçlunun kimliğinin belirlenmesine yardımcı olabilir.
