İdari eylemler, devletin yasa ya da mevzuatlara dayanarak yaptığı işlemlerdir. Bu işlemlere karşı vatandaşların haklarını korumak için idari yargı düzeyleri kurulmuştur. İdari yargı yetkisi, idari eylemlerle ilgili olarak karar verme yetkisine sahip olan mahkemeleri ifade eder.
Bu makalemizde, idare hukukunda idari eylemde karar verme yetkisine sahip olan mahkemeler hakkında bilgi verilecektir. İdari yargı düzeyleri, idare mahkemeleri, vergi mahkemeleri, Danıştay ve bölge idare mahkemeleridir.
- İdare mahkemeleri, idari eylemlerle ilgili ilk düzey karar verme yetkisine sahip olan mahkemelerdir.
- Vergi mahkemeleri, vergi ile ilgili yapılan idari eylemlerde karar verme yetkisine sahiptir.
- Danıştay, idari eylemlerle ilgili olarak yapılan itiraz başvurularını inceleyen ve karar veren yüksek mahkemedir.
- Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemelerinin kararlarının temyiz edilmesi halinde inceleyen ve karar veren mahkemedir.
Yargıtay ise idari yargıda temyiz mahkemesidir ve bölge idare mahkemesi kararlarının temyiz edildiği son mercidir. Danıştay içtihatları ise Danıştay tarafından verilen kararların ve yorumların bir araya getirildiği ve diğer mahkemeler tarafından da dikkate alınan kaynaklardır.
İdari eyleme karşı açılacak dava ise eylemin niteliğine göre ilgili mahkemelere başvuru yapılmalıdır. Bu sayede vatandaşların hakları korunur.
İdari Yargı Düzeyleri
İdari yargı düzeyleri, idari eylem karşısında vatandaşların haklarının korunması ve idare tarafından alınan kararlara karşı hukuk yoluyla başvuru yapılabilmesi amacıyla oluşturulmuş mahkemelerdir. İdari yargı düzeyleri, idari eylemlerde karar verme yetkisine sahip mahkemeleri ifade eder. İdari mahkemeler, idari eylemlerle ilgili olarak ilk düzeyde karar verme yetkisine sahip olan mahkemelerdir. Adalet Bakanlığı’nın Vergi Dava Daireleri Başkanlığı tarafından kurulan Vergi Mahkemeleri ise vergi ile ilgili yapılan idari eylemlerde karar verme yetkisine sahiptir.
Danıştay, idari eylemlerle ilgili itiraz başvurularını inceleyen ve karar veren yüksek mahkemedir. Bölge idare mahkemeleri ise idare mahkemelerinin kararlarının temyiz edilmesi halinde inceleyen ve karar veren mahkemelerdir. Yargıtay ise idari yargıda temyiz mahkemesidir ve bölge idare mahkemesi kararlarının temyiz edildiği son mercidir. Danıştay içtihatları ise Danıştay tarafından verilen kararların ve yorumların bir araya getirildiği ve diğer mahkemeler tarafından da dikkate alınan kaynaklardır.
İdare Mahkemeleri
İdare mahkemeleri, idari eylemlerle ilgili olarak karar verme yetkisine sahip olan en temel mahkemelerdir. İdari eylemler, genellikle kamusal niteliği olan işlemlerdir, örneğin yerleşim izinleri, işletme lisansları, kent planlaması ve vergi gibi pek çok konuda idari düzenlemeler yapılır. İdare mahkemelerinde, vatandaşlar idari kararlarla ilgili başvurular yapabilir, itiraz edebilir veya iptal talebinde bulunabilirler. İdare mahkemeleri, vatandaşların idari eylemlerle ilgili olarak haklarını korumak üzere işlev gören önemli kurumlardan biridir.
Vergi Mahkemeleri
Vergi mahkemeleri, özellikle vergilerle ilgili idari eylemlerde karar vermekle görevlidir. Vergi mahkemeleri, hem bireysel hem de kurumsal vergi mükelleflerinin vergi beyannameleri ya da vergi ile ilgili diğer idari eylemlere karşı açtığı davaları inceleyen ve karara bağlayan mahkemelerdir. Bu kapsamda, vergi beyannameleri, vergi cezaları, vergi tarhları ve vergi iadeleri gibi vergiye ilişkin birçok idari eylem, vergi mahkemesi tarafından değerlendirilmektedir.
Vergi mahkemeleri, bölge idare mahkemeleri ve Danıştay gibi üst mahkemelerden bağımsız kararlar verebilirler. Vergi davaları, çoğu zaman birçok teknik detay içeren karmaşık davalardır. Bu nedenle, vergi mahkemelerinde genellikle vergi hukuku uzmanı avukatların görev aldığı görülmektedir.
Özetlemek gerekirse, vergi ile ilgili yapılan idari eylemlerde vergi mahkemeleri önemli bir role sahiptirler ve vergiye ilişkin birçok dava burada sonuçlandırılmaktadır.
Danıştay
Danıştay, idari eylemlerle ilgili olarak yapılan itiraz başvurularını inceleyen ve karar veren yüksek mahkemedir. Danıştay, Vergi ve Bölge İdare Mahkemelerinin kararlarına karşı yapılan temyiz başvurularını da görüşür. Ayrıca, Danıştay içtihatları diğer mahkemeler tarafından da dikkate alınan kaynaklardır. Danıştay tarafından verilen kararlar ve yorumlar bir araya getirilerek Danıştay içtihatları olarak adlandırılır.
Bölge İdare Mahkemeleri
Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemelerinin aldığı kararların temyiz edilmesi halinde, incelemek ve karar vermekle görevli mahkemelerdir. İdare mahkemelerinin verdiği kararların yanı sıra, idari davaların diğer mahkemeler tarafından incelemesine de olanak sağlayan bölge idare mahkemeleri, bölgesel olarak faaliyet gösterirler. Bu nedenle, bir davacı, idari eyleme karşı açtığı davada ilgili olan idare mahkemesinin kararından memnun değilse, bu karara karşı bölge idare mahkemesinde temyiz başvurusunda bulunabilir.
Bölge idare mahkemeleri, işleyişi ve yapısı bakımından diğer idari mahkemelerden farklıdır. Bu mahkemelerde görev yapan hakimler, idari hukuk konusunda uzmanlaşmış kişiler arasından seçilir. Ayrıca, bölge idare mahkemeleri, idare hukuku konusunda önemli kararlara imza atarak, danıştay içtihatlarının belirlenmesine ve yargı sistemimizde idari yargı sürecinin gelişmesine katkı sağlamaktadır.
Bölge idare mahkemeleri, idari eylemlere karşı açılan her türlü dava için son derece önemlidir. Bu nedenle, vatandaşların haklarını savunurken bu mahkemeleri kullanmaları gereklidir.
Yargıtay
İdari eyleme karşı yapılan temyiz başvurularında son merci Yargıtay’dır. Yargıtay, idari yargıda temyiz mahkemesi olarak faaliyet gösterir. Kendisinden önce Bölge İdare Mahkemeleri tarafından verilen kararları inceleyerek, usul ve esas yönünden denetler. Temyiz incelemesi sonucu verilen kararlar kesindir ve temyiz edilemez niteliktedir. Bölge İdare Mahkemesi kararlarına yönelik olarak Yargıtay’da yapılan temyiz başvuruları son derece önemlidir ve dikkatle incelenir. Bu nedenle, temyiz başvuruları hazırlanırken detaylı çalışmalar yapılmalı, hukuki argümanlar özenle hazırlanmalıdır.
Danıştay İçtihatları
Danıştay içtihatları, Danıştay İdari Dava Daireleri’nin verdiği kararların ve yorumların kaydedildiği ve bir araya getirildiği bir kaynak olarak önemlidir. Danıştay İçtihatları, diğer mahkemeler tarafından da dikkate alınan bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Bu içtihatlar, idari yargıda benzer konularda açılan davaların sonuçlanmasına yardımcı olmaktadır. Herhangi bir konuda Danıştay içtihatlarına başvurarak, o konuda daha önce verilmiş kararları görebilir ve bu sayede benzer bir davanın sonucuna dair fikir edinebilirsiniz.
İdari Eylem İçin Hangi Mahkemeye Başvurulmalıdır?
İdari eyleme karşı açılacak dava, her hukuki işlemde olduğu gibi, eylemin niteliğine göre ilgili mahkemelere başvuru yapılmalıdır. İdari eylemler, genel olarak idare hukuku kapsamında ele alınır. Bu nedenle, vergi hukuku, çevre hukuku, personel hukuku ve benzeri konularda yapılan idari eylemler için ilgili mahkemelere başvuru yapmak gerekmektedir. Örneğin, vergi ile ilgili bir idari eylem için vergi mahkemesine, personel ile ilgili bir idari işlem için ise idare mahkemesine başvuru yapılmalıdır. Her ülkede bu mahkemelerin adları ve görevleri farklı olabilir, ancak hangi durumlarda hangi mahkemeye başvurulacağı konusunda hukuk danışmanlarından yardım almak önemlidir.
