İdari eylem, idare tarafından gerçekleştirilen hukuki işlemlerdir. Bu işlemler sonucunda alınan idari yargı kararları, hukuka uygun ya da hukuka aykırı olabilir. Hukukun üstünlüğünü sağlamak amacıyla, idari davaların sonucunda verilen kararların düzeltme yolları belirlenmiştir.
Bu makalede, bu düzeltme yolları itiraz, yeniden yargılama ve temyiz yolu olarak açıklanacak. İtiraz yolu, daha üst bir idari makama başvurma hakkını içerir. Yeniden yargılama yolu, kararın kesinleştiği tarihten itibaren 30 gün içinde başvurulabilen bir yoldur. Temyiz yolu ise, kararın kesinleştiği tarihten itibaren 10 gün içinde başvurulabilen bir yoldur.
İdari Eylem Nedir?
İdari Eylem, bir kamu kurum veya kuruluşu tarafından gerçekleştirilen her türlü hukuki işlem ve fiil olarak tanımlanır. Bu işlemler örneğin, emlak vergisi ödemesi, bir projenin uygulanması, bir izin başvurusunun kabulü veya reddi, bir kamu görevlisinin atanması veya işten çıkarılması vb. gibi birçok konuda yapılır. İdari eylemler, hukuki açıdan bağlayıcıdır ve çeşitli yasal yükümlülükler getirebilir.
İdari eylemler, idare tarafından yapıldığından, yargı yetkisi de idarede bulunur. Bu nedenle, idare tarafından yapılan işlemlere ilişkin ihtilafların çözümü, idari yargıda gerçekleşir. İdari eylemlere karşı alınan idari yargı kararları, uygulamanın durdurulması, iptal edilmesi veya tazminat aranması gibi çeşitli kararlar içerebilir.
İdari Yargı Kararları Nelerdir?
İdari yargı kararları, idari eylemin hukuka uygunluğu veya hukuka aykırılığına dair verilen kararlardır. İdari yargı kararları, genellikle idarenin yapmış olduğu bir işlemin ya da fiilin hukuki geçerliliği hakkında bir karar çıkarılabilir. İdari yargı kararları, kural olarak bireysel veya tüzel kişilerin idare ile olan hukuki ilişkilerinde doğan uyuşmazlıklar nedeniyle verilir. İdari yargı kararları; iptal, tam yargı, yürütmenin durdurulması, ihtiyati tedbir, tazminat gibi farklı türlerde olabilir. İdari yargı kararları, ülkemizde, idari yargı organları olan idare mahkemeleri, bölge idare mahkemeleri ve Danıştay tarafından verilir.
İdari Yargı Kararlarının Türleri Nelerdir?
İdari yargı kararları, idari eylemlerin hukuki değerlendirmesi sonrasında verilen kararlardır. İdari yargı kararları, genellikle beş farklı türde olabilmektedir. İlk olarak, iptal kararları idari eylemin hukuka aykırılığı sebebiyle verilir. Tam yargı kararları, idari eylem nedeniyle önemli bir zarara uğrayan kişinin zararının karşılanması için verilir. Yürütmenin durdurulması kararları ise, idari eylemin doğurabileceği zararı önlemek için geçici olarak verilen kararlardır. İhtiyati tedbir kararları ise, idari eylemin etkisini azaltmak veya durdurmaya yönelik geçici bir karardır. En son olarak, tazminat kararları da idari eylem nedeniyle uğranılan zararın karşılanması için verilir.
İptal Kararları
İptal kararları, idari eylemin hukuka aykırılığı gerekçesiyle verilen kararlardır. Bu kararlar, idari eylemin yürütülmesinin durdurulmasını veya iptal edilmesini sağlar. Kararın verilme sebebi, idare tarafından gerçekleştirilen eylemin yasalara, hukuka veya anayasaya aykırı olmasıdır.
İptal kararları, idari davaların en yaygın sonuçlarından biridir. Bu kararlar özellikle, idare tarafından verilmiş olan malî kararlarda, ruhsat işlemlerinde, atamalarda, ihalelerde ve genel olarak tüm idari faaliyetlerde görülebilir. İptal kararı verilmesi durumunda, işlem geri alınır ve yasal düzenlemelere uygun bir şekilde yeniden yapılır.
İptal kararı, idarenin vermiş olduğu bir kararı veya işlemi tamamen ortadan kaldırabilir veya sadece bazı hükümlerinin iptal edilmesini sağlayabilir. Bu nedenle, iptal kararları, hukuk düzeninin korunması ve idarenin hukuk kurallarına uyması açısından oldukça önemlidir.
Tam Yargı Kararları
Tam yargı kararları, idari eylemler nedeniyle zarar gören kişilerin uğradığı zararların giderilmesi için verilen kararlardır. Bu kararlar, idari eylemin hukuka aykırı olduğuna hükmeden idari yargı kararlarıdır. Tam yargı kararları, yargı kararının verildiği günden itibaren icra edilir. Yargı kararının icra edilememesi durumunda ise, alacağın tahsili için icra takibi başlatılabilmektedir.
Tam yargı kararlarında belirlenen tazminat miktarı, uğranılan zararın türüne ve miktarına göre değişebilmektedir. Zararın türüne göre hak kaybı, maddi zarar, manevi zarar ve faiz zararı gibi farklı kalemler tazmin edilebilmektedir. İdari eylemin hukuka aykırılığına ilişkin tespitler, tam yargı kararlarında ayrıntılı olarak yer almaktadır.
- Tam yargı kararından yararlanabilmek için idari eylemin yasal bir işlem olmadığına ve uğranılan zararın ise bu işlemden kaynaklandığına ilişkin ispatın yapılması gerekir.
- Tam yargı davaları, idarenin kusuru olmadan ortaya çıkmış bir durumda açılamamaktadır.
- Tam yargı kararları, idarenin zararları karşılama yükümlülüğünü yerine getirdiği takdirde sonuçlanmakta, bu nedenle bu kararlar için icra takibi başlatılmaktadır.
Tam yargı kararları, zarar gören bireylerin haklarının korunmasında oldukça önemlidir. Bu nedenle, idari eylemler sonucunda zarar gören her birey, haklarını arayarak tazminat talebinde bulunabilir.
Yürütmenin Durdurulması Kararları
Yürütmenin durdurulması kararları, idari eylemlerin neden olacağı zararı önleyebilmek amacıyla geçici olarak verilir. Bu karar, idare tarafından gerçekleştirilecek olan eylemin zararlı sonuçları doğurması durumunda hukuki bir koruma sağlar.
Bu karar, bir idari eylemin zararlı etkilerini önlemek için geçici bir önlem olarak verilir. Örneğin, bir belediye tarafından verilecek inşaat ruhsatının yıkım kararı verilmesi halinde yürütmenin durdurulması kararı alınabilir. Bu karar, verilen inşaat ruhsatının uygulanmasını durdurur ve belediyenin yıkım kararı vermesine kadar, kararı beklemelerini sağlar.
Yürütmenin durdurulması kararları, idari davaların sonucunda karar verilir ve kararın verilmesi hızlı bir şekilde gerçekleştirilir. Yürütmenin durdurulması kararı verildiğinde, idarenin verdiği kararın doğuracağı zarar engellenir ve tarafların hakları korunmuş olur.
Ihtiyati Tedbir Kararları
=İdari eylemin zarar verici etkisini önlemek veya azaltmak için verilen ihtiyati tedbir kararları, idari yargı kararlarının düzeltilmesi için alınan önemli adımlardan biridir. İdarenin uygulayacağı eylemin önceden belirlenmemesi durumunda, yargı organları ihtiyati tedbir kararı vererek, kamu yararının korunmasını hedeflerler. Bu kararlar, genellikle idari eylemler neticesinde sağlık ve çevre gibi konuların korunması gerektiği durumlarda verilir. İhtiyati tedbir kararlarının uygulaması, daha sonra verilecek ana karar üzerinde etkili olabilir, bu nedenle de idari yargı sürecinde önemli bir yere sahip olurlar.
Tazminat Kararları
Tazminat kararları, idari eylem sonucunda zarar gören kişinin uğradığı zararın karşılanması için verilen kararlardır. İdari eylemin hukuka aykırı veya yasalara uygun olmasına bakılmaksızın, uğranılan zararın giderilmesi adına tazminat kararı verilebilir.
Tazminat kararları, farklı durumlarda idare tarafından verilebilir. Örneğin, bir kamu görevlisinin kusurlu davranışları nedeniyle kişilerin maddi veya manevi zarar görmesi halinde tazminat kararı verilir.
Diğer bir örnek ise, idare tarafından verilen bir izin ya da ruhsatın iptal edilmesi sonucu kişilerin maddi ya da manevi zarar görmesi halinde de tazminat kararı verilebilir.
Tazminat kararları, idari eylemin zarar verici sonuçları nedeniyle verildiği için, idari yargı kararlarında sıkça karşılaşılan türlerden biridir.
İdari Yargı Kararlarının Düzeltme Yolları Nelerdir?
İdari yargı kararları, idari davaların sonucunda verildiği için, bu kararlara itiraz etme ve kararların düzeltilmesi için belirli yollar belirlenmiştir. Bu yollar; itiraz, yeniden yargılama ve temyiz yolu olarak özetlenebilir.
İdari davada verilen kararlara itiraz, kararın verildiği makamın üst bir makamına yapılabilmektedir. İtiraz dilekçesi 7 gün içinde kararın tebliğ edildiği makama verilmelidir. İtiraz red edilirse, karar kesinleşir ve itiraz eden taraf, idari yargı yerinde dava açma hakkına sahiptir.
İdari yargı kararlarına karşı, kararın kesinleştiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde yeniden yargılama isteminde bulunulabilir. Yeniden yargılama talebi, aynı makama yapılır.
İdari yargı kararlarına karşı, kararın kesinleştiği tarihten itibaren 10 gün içerisinde temyiz başvurusunda bulunulabilir. Temyiz başvurusu, idari yargı yerlerinin üst derece mahkemelerine yapılır. Temyiz başvurusu sonucunda, kararın onanması, bozulması veya değiştirilmesi gibi farklı kararlar verilebilir.
İtiraz Yolu
İtiraz Yolu: İdari yargı kararı verildikten sonra, kararın hukuka uygunluğundan emin olmayan kişiler, daha üst bir idari makama itiraz edebilirler. İtiraz yolu, idare mahkemesi tarafından verilen kararlara karşı kullanılabilir. Bu yolla kararın yeniden incelenmesi ve hukuka uygunluğunun denetlenebilmesi mümkündür. İtiraz eden kişi, itiraz dilekçesinde kararın hangi hususlarının yanlış olduğunu, neden yanlış olduğunu ve düzeltilmesi gerektiğini ayrıntılı bir şekilde belirtmelidir. İtiraz işlemi ücretsizdir ancak belirli bir süre içinde yapılması gerekmektedir.
Yeniden Yargılama Yolu
İdari yargı kararlarına karşı başvurulabilecek bir diğer düzeltme yolu ise yeniden yargılama yolu olarak bilinir. Kararın kesinleştiği tarihten itibaren 30 gün içerisinde başvurulabilen bu yol, idari mahkeme kararlarında hukuka aykırılık veya eksiklik olduğu durumlarda kullanılır. Yeniden yargılama talebiyle dava açan taraf, kararın tamamen veya kısmen değiştirilmesini talep eder. Bu süreçte, yeniden yargılama dilekçesi idari yargı yerine sunulur ve yeniden yargılama kararını verme yetkisi de yine idari mahkemelerdedir. Bu yolla yapılacak başvuruların usul ve esasları, hukuk usulü kanununa göre düzenlenmiştir.
Temyiz Yolu
Temyiz yolu, idari yargı kararlarına karşı kullanılabilecek bir düzeltme yoludur. Kararın kesinleştiği tarihten itibaren 10 gün içinde başvuru yapılabilir.
Temyiz yoluyla kararın, bir üst mahkemeye taşınması ve daha üst bir yetkili tarafından değerlendirilmesi sağlanır. Temyiz edilen karar hakkında incelenip, hukuka uygun olup olmadığına karar verilir.
Eğer itiraz edilen karar hukuka uygun görülmezse, bu durumda kararın düzeltilmesi söz konusu olur. Ancak, hukuka uygun bir karar olduğu tespit edilirse itirazın reddedilme durumu ortaya çıkar.
Temyiz yolu, idari yargı kararlarına karşı önemli bir düzeltme yoludur. Kararın hukuka uygunluğunun araştırılması, kararın düzeltilmesi için oldukça önemlidir.
