İdari işlem yaparken yapılan hukuka aykırılıklar büyük önem taşımaktadır. İdare Hukuku, idari işlemlerin hukuka uygunluğunu ve hukuka aykırılık durumunda alınacak önlemleri belirlemektedir. İdari işlem yaparken hukuka aykırılık yapılması, idarenin yetki gasbına yol açabilir veya usul hatalarına sebep olabilir. Hukuka aykırılık durumunda, idari işlem iptal edilerek hukuka uygun hale getirilir. İdari işlemde hukuka aykırılık davaları, hukuka aykırılık iddiası olan kişiler tarafından açılabilir ve idari işlemin hukuka uygunluğu incelenir.
İdari İşlem Nedir?
İdari işlem, idarenin yargı yetkisi olmaksızın gerçekleştirdiği ve hukuki sonuç doğuran bir işlemdir. İdare, kamu otoritesi altında faaliyet gösteren bir kurum olarak belirlenmiştir. İdari işlemler, idarenin kamu otoritesi kullanarak gerçekleştirdiği bir işlemdir. İdari işlemler, tek taraflı olabilir veya karşılıklı bir işlem olabilir. İdari işlem, hak, hukuk ve yarar sağlayıcı bir işlem olabilir. Bu işlemin doğal sonucu bir hak kazancı veya yarar sağlaması gerekmektedir. İdari işlemin temel özellikleri arasında kısa sürede sonuçlandırılması, idari işlemlerle ilgili bir belgenin veya açıklamanın yapılması, idare tarafından yapılması, hukuki sonuç doğurması yer almaktadır.
İdari İşlemlerin Hukuka Aykırılığı
İdari işlemler, idare hukukunun temel amaçlarından biri olan hukuka uygunluk ilkesi doğrultusunda yapılmalıdır. Ancak bazı durumlarda, idari işlemler hukuka aykırı olabilir. Hukuka aykırılık, bir idari işlemin hukuk kurallarına, yasalara ve mevzuata aykırı olarak yapıldığı durumlarda söz konusu olur. İdari işlemlerin hukuka aykırı olması durumunda, vatandaşların haklarına zarar verebilir ve bu nedenle önemli bir konudur. Örneğin, bir kişinin haklarına aykırı olarak yapılan idari bir işlem, o kişinin hukuki olarak itiraz etmesine neden olabilir. İdari işlemlerde hukuka aykırılık durumlarının tespiti için dosyanın ciddi bir şekilde incelenmesi gereklidir. Bu şekilde hukuka aykırı idari işlemler tespit edilerek, gerekli işlemler yapılabilir.
İdari İşlemde Hukuka Aykırılık Sebepleri
İdari işlemlerin hukuka aykırı olmasının birden fazla sebebi olabilir. Bunlar arasında yetki gasbı, usul hataları ve kapsamına aykırılıklar yer alır.
Yetki gasbı, idarenin kendisine verilmemiş bir yetkiyi kullanarak işlem yapmasıdır. Bu durumda, işlem hukuka aykırıdır ve iptal edilmesi gerekir. Usul hataları ise, idari işlemin hukuka uygun olmamasına sebep olan kurallara uyulmamasıyla oluşur. Bunlar arasında usulsüz inceleme, usulsüz karar verme veya işlem yapmama gibi durumlar yer alabilir.
Kapsamına aykırılık ise, idari işlemin hukuka aykırı olmasına yol açabilecek şekilde yetkisini aşması veya belirlenen amaçtan sapmasıdır. Örneğin, bir belgenin talep edilmesi yetkisi dışında, farklı bir belge talep edilmesi veya belirli bir alana yönelik işlem yapma yetkisi varken farklı bir alana yönelik işlem yapılması kapsamına aykırılık örnekleri arasında yer alır.
İdari işlemlerin hukuka aykırı olması, vatandaşların hukuki haklarını korumak için yaptıkları idari işlemde hukuka aykırılık davalarında sıkça ele alınan bir konudur.
Yetki Gasbı
İdare, kendisine verilmemiş bir yetkiyi kullanarak işlem yaparsa, bu durum yetki gasbı olarak adlandırılır ve hukuka aykırıdır. Yani, İdare, kendi hak ve yetkilerini aşarak, hukuk kurallarına aykırı bir şekilde işlem yaparsa, yetki gasbına sebebiyet vermiş olur. Örneğin, bir belediye, ülke genelinde geçerli bir kanuna aykırı bir şekilde, sadece kendi belediyesinde geçerli olan bir yönetmelik çıkartırsa, bu durumda yetki gasbı yapmış olur. Yetki gasbı, idari işlemin geçersizliğine sebep olur ve işlemin iptal edilmesine sebep olur.
Usul Hataları
Usul hataları, idari işlemlerin hukuka aykırı olmasına neden olan kurallara uyulmamasıdır. İdarenin hukuka uygun olarak işlem yapabilmesi, belirli usul kurallarına uyulması gerekmektedir. Örneğin, idari işlemin yapılabilmesi için gerekli olan belgelerin incelenmesi ve değerlendirilmesi gibi işlemlerin doğru şekilde yapılması gerekmektedir. Bunun yanı sıra, idari işlem yaparken verilen sürelerin ve bildirme yükümlülüklerinin doğru şekilde yerine getirilmesi de önemlidir.
Bazen idari işlem yapılırken gerekli usul kurallarına uyulmaz ve usul hataları oluşur. Bu durumda, işlem hukuka aykırı olduğu için iptal edilebilir.
- İşlem yapılırken gerekli belgeleri incelenmeme ya da yanlış değerlendirme yapılması
- Verilen sürelerin doğru şekilde yerine getirilmemesi
- Bildirim yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi
- İşlem yapılırken müdahale edilemeyecek özgür alanların ihlal edilmesi
Usul hataları birçok durumda idari işlemin hukuka aykırı olmasına sebep olabilir. Bu yüzden, idari işlem yapılırken usul kurallarına dikkat edilmesi gerekmektedir.
İdari İşlemde Hukuka Aykırılığın Sonuçları
İdari işlemin hukuka aykırı olması durumunda birçok sonuç doğabilir. Öncelikle, hukuka aykırı olan işlem doğrudan iptal edilebilir. İptal edilen işlem, daha önce yapılmamış gibi kabul edilir. Bu durumda taraflar, işlemin yeniden yapılması veya sonlandırılması için gerekli adımları atabilirler.
Bunun yanı sıra, idari işlemin dolaylı olarak iptal edilmesi de mümkündür. Dolaylı iptal, işlemin hukuka aykırı bölümlerinin düzeltilmesi veya iptal edilmesi yoluyla gerçekleştirilir. Bu durumda, işlem kısmen veya tamamen geçersiz sayılır.
Ayrıca, hukuka aykırı işlem sonucunda zarara uğrayan taraflar, bu zararlarını tazmin talebiyle mahkemeye başvurabilirler. İdarenin kusur oranına göre belirlenen tazminat, zararın karşılanmasını sağlar.
İdari işlemde hukuka aykırılığın sonucu olarak, idarenin itibarı da etkilenebilir. Hukuka aykırı işlem yapan idari birimler, kamuoyunda itibar kaybına uğrayabilirler. Bu nedenle, idari faaliyetlerde hukuka uygunluk esas alınmalıdır.
İdari İşlemde Hukuka Aykırılık Davaları
İdari işlemlerin hukuka aykırılığı durumunda, ilgili kişiler idari işlemde hukuka aykırılık iddiasıyla dava açabilirler. Bu davalar idari yargıda görülür ve kararları da idari yargı organları tarafından verilir.
İdari işlemde hukuka aykırılık davaları, işleme konu olan idari işlemin türüne ve sonuçlarına göre farklılık gösterebilir. Davayı açan kişi, işlemin iptalini ya da yeniden yapılmasını talep edebilir. Ayrıca, idari işlem nedeniyle oluşan zarardan dolayı da tazminat talep edilebilir.
Dava açma sürecinde, dava dilekçesi belirli şartları taşımalı ve belirlenen süre içerisinde ilgili idari yargı organına sunulmalıdır. Dava süreci içerisinde tarafların delillerini sunmalarına ve savunmalarını yapmalarına izin verilir. Sonuçta, idari yargı organı tarafından verilen karar kesindir ve uygulanır.
İdari işlemde hukuka aykırılık davaları, idari yargı organları tarafından görülmesi nedeniyle diğer davalardan farklılık gösterir ve bu nedenle davacıların avukat tutmaları gerekebilir. Ayrıca, davacılar dava açmadan önce ilgili hukuk kuralları ve prosedürler hakkında bilgi sahibi olmalıdırlar.
