İdari sözleşmelerde, tarafların birbirleriyle yaptıkları anlaşmaların ihlali durumunda bazı sonuçlar ortaya çıkar. Bu makalede, idari sözleşmelerde meydana gelen sözleşme ihlalleri hakkında bilgilendirme yapılacak ve bu ihlallerin sonuçları ele alınacak. İdari sözleşmelerde aykırılık durumları, temerrüt ve gecikme hali olarak iki ana gruba ayrılır. İdari sözleşmelerde bir tarafların temerrüde düşmesi durumunda, lehdar, tazminat talep edebilir, ihtar çekebilir veya sözleşmeyi feshedebilir. Gecikme halinde ise lehdar, ihtarda bulunarak ihlal tarihinden itibaren belirli bir süre içinde icra yolu ile sonucu sağlayabilir. Alternatif çözüm yolları arasında ise arabuluculuk, tahkim ve dava açma seçenekleri yer alır.
İdari Sözleşmelerin Özellikleri
İdari sözleşmeler, kamu idaresi ile özel tüzel kişiler arasında yapılan sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler, kamu hizmetlerinin yürütülmesi için gerekli olan her türlü mal ve hizmetin temini, kamu idaresi tarafından kullanılan taşınmazların kiralanması, kamusal nitelikli işlerin yürütülmesi gibi amaçlarla yapılır. İdari sözleşmeler, kamu hukuku alanına giren ve kamu otoritesince düzenlenen sözleşmeler olarak da tanımlanmaktadır.
İdari sözleşmeler, kamu idaresi tarafından düzenlenir ve özel tüzel kişilerle yapılan sözleşmelerdir. Bu sözleşmeler, kamu idaresinin kefaleti altındaki taraflar arasında imzalanır ve genellikle kamusal projelerle ilgili olarak düzenlenir. Bu sözleşmelerde, kamunun menfaatleri ön planda tutulur ve tarafların hak ve yükümlülükleri detaylı bir şekilde belirlenir.
İdari sözleşmelerin yapısını oluşturan en temel unsur, kamu idaresinin yargı yetkisi olmasıdır. Bu nedenle, sözleşmenin hükümlerine uymayan taraflar hakkında, kamu idaresi yargısal ve idari tedbirler alabilir. Bu sözleşmelerde, tarafların hak ve yükümlülükleri, sözleşmenin amacı, süresi, ödeme koşulları gibi detaylı bilgiler yer alır.
İdari sözleşmeler, kamu yararını korumak ve kamu hizmetleri için gerekli her türlü mal ve hizmetin temin edilmesini sağlamak amacı ile yapıldıkları için, tarafların hak ve yükümlülükleri özenle belirlenir. Bu nedenle sözleşmenin tarafları, karşılıklı hak ve yükümlülüklerini ciddi bir şekilde göz önünde bulundurarak idari sözleşme yapmalıdır.
İdari Sözleşmelerde Sözleşme İhlalleri
İdari sözleşmelerde karşılaşılan en yaygın sorunlardan biri, sözleşme ihlalleridir. Sözleşme ihlalleri, sözleşmeye dahil edilen taahhütlerin yerine getirilmemesi veya eksik yerine getirilmesi anlamına gelir. Örnek olarak, bir işverenin sözleşme gereği belirli bir dönemde çalışanın maaşını ödememesi veya sözleşmede belirtilen işleri yapmaması sözleşme ihlali olarak kabul edilir. Benzer şekilde, tedarikçinin mal teslimatı yapmaması veya sözleşmede belirtilen koşullara uymaması da sözleşme ihlali olarak kabul edilir.
Temerrüt Hali
İdari sözleşmelerde temerrüt halinin, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi ya da zamanında yerine getirilmemesi durumlarında meydana geldiği açıklanabilir. Temerrüt halinde, idari sözleşmenin lehdarı tazminat talebinde bulunabilir. Tazminat talebi, ihale dokümanlarında belirlenen orana uygun olarak hesaplanır. Temerrüt halinde, ihtar verilerek sözleşmenin belirli bir süre içerisinde yerine getirilmemesi durumunda fesih hakkı kullanılabilir. Bu durumda, sözleşmenin sonlandırılması ve yüklenicinin temerrüdünden dolayı sorumlu olduğu işlemler yerine getirilir. Sözleşmede belirlenen cezalar da uygulanabilir. Temerrüt halinde, idari makamların tazminat taleplerinde bulunabileceği gibi, idari sözleşme kapsamında olan diğer tarafların da tazminat talepleri olabilir.
Tazminat Talebi
Temerrüt halinde, lehde tazminat talebinde bulunma hakkı doğar. Bu nedenle, ihlal yapan tarafa talep edilen tazminat; ihlal nedeninin niteliği, sözleşme türü ve ihlalin sonuçlarına göre belirlenebilir. Özellikle, temerrüt halini işin bitim tarihini geçirmek veya sözleşmede belirtilen bir zamana kadar ödeme yapmamak gibi nedenler oluşturabilir. Ancak, temerrüt halinin oluştuğunun kanıtlanması gerekmektedir. Tazminat kararı mahkeme tarafından verilir ve hangi durumlarda kabul edildiği hukuk kurallarına göre belirlenir.
İhtar ve Fesih
İdari sözleşmelerde meydana gelen sözleşme ihlalleri durumunda, mücbir sebep olmadıkça ve sözleşmedeki maddelere uygun şekilde hareket edilmediği taktirde lehdar sözleşmeyi fesih hakkına sahiptir. Fesih hakkı kullanılmadan önce lehdar, ihlalin gerçekleştiği tarihten itibaren on gün içerisinde ihlallerle ilgili olarak temerrütün ortadan kalkmasını isteyen bir ihtarname göndermelidir. İhalenin lehdarı ihtarnameyi aldıktan sonra, temerrüt hali ortadan kalkana kadar durumu düzeltmekle yükümlüdür. Eğer düzeltme işlemi gerçekleşmezse, sözleşme feshedilebilir.
İdari sözleşmelerde kullanılan bir diğer cezai önlem de sözleşmenin fesih halidir. Fesih durumu, ihlalin ağırlığına ve türüne göre değişkenlik gösterir. Bu nedenle fesih hakkını kullanmadan önce, sözleşmede fesih maddeleri detaylı bir şekilde incelenmelidir. İhalenin lehdarı, feshi uygulamadan önce lehdara temerrütün ortadan kalkmasını isteyen bir ihtarname göndermelidir. Lehdar, ihtarnameyi aldıktan sonra temerrütün ortadan kalkması için bir süre verilebilir. Bu süre zarfında temerrüt halinin ortadan kalkmaması durumunda, sözleşme feshedilebilir.
Gecikme Hali
İdari sözleşmelerde gecikme hali, sözleşmede belirtilen süre veya zaruri bir sürenin geçirilmesi sonucu oluşur. Sözleşmede belirtilen sürenin geçmesi halinde, lehdar gecikme faizi talep edebilir.
Gecikme halinde lehdarın zarara uğrama ihtimali de bulunmaktadır. Bu durumda, lehdar ihtarda bulunarak, sözleşmenin gecikmeden dolayı feshedilmesini talep edebilir.
| Gecikmeye Sebep Olan Unsurlar | Örnekler |
|---|---|
| Doğal Afet | Deprem, sel |
| İşçilik Sıkıntısı | Sendika grevi, işe geç gelme, işten ayrılma |
| Maddi Sebepler | Malzeme temininde sıkıntılar, nakliye sorunları |
- İdari sözleşmelerde gecikme halinde, lehdarın ihtarda bulunarak sözleşmeyi feshetme hakkı vardır.
- Gecikme halinde, lehdar gecikme faizi talep edebilir ve zararı varsa tazminat isteyebilir.
İhtarda Bulunma
Gecikme halinde idari sözleşmelerde ihtarda bulunma süreci, taraflar arasında anlaşmazlık yaşanmadan önce yapılmalıdır. İdarenin, sözleşmenin yerine getirilmesindeki gecikmeleri tespit etmesi halinde, lehdara bildirimde bulunması gerekir. Bu uyarıda, sözleşmenin hangi hükümlerinin yerine getirilmediği ve bir sonraki adımın ne olacağı açıkça belirtilmelidir. Lehdar, ihtardan sonra sözleşmenin gecikmesinin sonucu olarak zarar gördüyse tazminat talep edebilir. Ayrıca, idarenin sözleşmeyi tamamlaması için ek süre tanınması ve takip eden adımlar da belirtilebilir.
Lehdarın Hakları
Gecikme halinde, lehdarın bazı hakları bulunmaktadır. Bu haklar doğrultusunda, ihlal durumunda lehdarın tazminat talep etme hakkı bulunmaktadır. Ayrıca, lehdar, ihlale karşı icra yolu da kullanabilir. İcra yoluyla birlikte, sözleşmenin öngördüğü veya hukuki düzenlemeyle sağlanan haklarına kavuşabilir. İhlal durumunda, lehdarın haklarına uygun olarak hareket etmesi gerekmektedir. Bu durumda, sözleşmeyi feshetmek ya da ihbar etmek gibi hakları olan lehdar, haklı sebeplerle sözleşmeyi feshedebilir. Ayrıca, gecikme halinde lehdar, ihlale karşı dava açabilir veya arabuluculuk talebinde bulunabilir.
İdari Sözleşmeler İçin Alternatif Çözüm Yolları
İdari sözleşmelerde sözleşme ihlalleri durumunda alternatif çözüm yolları olarak arabuluculuk, tahkim ve dava açma bulunmaktadır. Arabuluculuk, tarafların anlaşmazlığına kendi aralarında çözüm bulmalarına yardımcı olan bir yöntemdir. Tarafların anlaşması durumunda anlaşmazlık noktasında arabulucunun tavsiye edeceği çözüm yolu doğrultusunda işlemlere devam edilir. Tahkim ise, tarafların anlaşmazlıklarını bağımsız bir tahkim heyetine taşımasıyla gerçekleşir. Tahkim kararı, adli kararlar gibi kesindir ve temyiz edilemez. Son olarak, dava açma yöntemi, tarafların anlaşamaması durumunda mahkemede çözüme başvurulmasıdır. Ancak dava açma yöntemi en uzun ve en maliyetli süreçlerden biridir.
