Bir idari işlem, bir kamu otoritesinin veya yönetim organının gerçekleştirdiği bir işlemdir. İdari eylem ise, bir kamu otoritesinin veya yönetim organının, halka açık bir gücü kullanarak gerçekleştirdiği işlemdir. Ancak, bu işlemlerin her zaman yasalara uygun olması gerekmektedir. İdare hukuku, idari eylemlerin sınırlandırılması ve yasadışı eylem durumlarında tazminatın ödenmesi gibi konuları kapsamaktadır. Bu makalede, idari eylem ihlalleri ve sonuçlarını ele alacağız.
İdari Eylem Nedir?
İdari eylem, kamu otoriteleri tarafından gerçekleştirilen bir eylem veya işlem olarak tanımlanır. Bu eylem veya işlemler, yasal düzenlemelere veya belirli kurallara uygun olmalıdır. Ancak, idari eylemler bazen kanunlara veya yönetmeliklere aykırı olarak gerçekleştirilebilir. Örnek vermek gerekirse, bir kamu görevlisinin usulsüz bir şekilde bir vergi cezası kesmesi ya da izinsiz bir yapı inşa etmek için izin vermesi idari eylem ihlallerine örnek olarak gösterilebilir.
Bir diğer örnek de, bir kamu görevlisinin yetkisini kötüye kullanarak keyfi kararlar almasıdır. Bu gibi eylemler, idari eylem ihlalleri olarak kabul edilir ve yargıya taşınabilir. İdari eylem ihlalleri, hukukun üstünlüğü ve adil yönetimin sağlanması için son derece önemlidir.
İdari Eylem İhlalleri
İdari eylemler, idari bir işlem veya kararın uygulanmasını içeren her türlü faaliyettir. Ancak, idari eylemler de bazen hukuka aykırı bir şekilde gerçekleştirilir. Bu tür bir durumda, idari eylem ihlalleri ile karşı karşıya kalınır. İdari eylem ihlalleri, usul ve/veya esas ihlalleri olarak ikiye ayrılır. Usul ihlalleri, işlemin doğru şekilde yapılmaması sonucunda idari eylemde meydana gelen hatalardan kaynaklanır. Öte yandan, esas ihlalleri, işlemin doğru şekilde yapıldığı ancak uygulama sırasında hukuka aykırı bir tutum sergilendiği durumlardır.
Bu gibi ihlaller, idarenin yaptırımı altındadır. Usul ihlallerinin sonuçları, işlemin hukuka uygunluğunu etkileyebilir. Bu nedenle, usul ihlali yapıldığında, işlemin iptal edilmesi veya yargı denetimine açılması mümkündür. Diğer yandan, esas ihlalleri, uygulamanın hukuka aykırı olması nedeniyle, idari eylemin iptal edilmesi veya tazminat ödenmesi sonucunu doğurabilir.
İdari eylem ihlalleri ile mücadele etmek için, öncelikle idari itiraz yolu denenebilir. Bu noktada, itirazın usulü ve süresi oldukça önemlidir. İdari itiraz yolunun sonuçsuz kalması durumunda, dava açarak idari eylemlere karşı hukuki yollar denenebilir. Bu aşamada, idarenin eylemlerinin hukuka uygunluğunun incelenmesi ve yargı kararı ile belirlenmesi gerekmektedir.
Usul İhlalleri
İdare hukuku, kamu idarelerinin yapmış olduğu eylemlere ilişkin kural ve kurallar bütünüdür. İdari eylemler, usul ve esas olarak ikiye ayrılır. Usul ihlalleri, idarenin işlem yaparken yasaya uygun davranmamasıdır. Usul ihlali yapılan bir işlem, esas açısından doğru olsa bile hukuk dışıdır. Örneğin, idari işlem yapılırken gözetilmesi gereken işlem süresi ya da idari işlem talebi sırasında muhatap kişinin haklarının korunması hukuka uygun olarak yapılmazsa, bu durum usul ihlali olarak kabul edilir. İdari işlemdeki usul ihlalleri, yürütülen işlemin hukuka uygunluğunu engelleyici sonuçlar doğurabilir ve yargı yolu açılabilir.
Hukuka Aykırı İşlemler
Hukuka aykırı işlemler, kanuni mevzuatlara, yönetmeliklere ya da hukuki prosedürlere aykırı olan idari eylemlerdir. Bu tür bir ihlal, etkilenen kişilerin yasal haklarının ihlali anlamına gelir ve ciddi sonuçları olabilir. Hukuka aykırı işlemlerden kaynaklanan sonuçlar arasında, işlemle ilgili tutarsız uygulamalardan kaynaklanan haksız rekabet, parasal cezalar, idari davaların kaybı, itibar kaybı ve diğer yasal olumsuz sonuçlar yer alabilir. Bu nedenle, idari eylem yapılırken hem etik hem de yasal açıdan doğru adımlar atılmalıdır.
Yetki Kötüye Kullanımı
Yetki kötüye kullanımı, bir idari eylemin yürütülmesinde hukuki dayanaktan veya işlemin niteliğinden bağımsız olarak, yetki sahibinin hukuk düzeni tarafından belirlenen amaçlara aykırı hareket etmesi şeklinde tanımlanabilir. Yetki kötüye kullanımı, kamu görevlilerine yasalar tarafından verilmiş olan yetkileri hukuka uygun şekilde kullanma zorunluluğunu yükler. Hukuka aykırı kullanım durumunda ise yetkili kişiler, kamu yararı yerine şahsi menfaat veya çıkarları doğrultusunda hareket etmiş olurlar.
Yetki kötüye kullanımına uğrayan kişiler, hukuk yollarına başvurarak işlemin iptalini veya haklarının ihlalinden dolayı tazminat talebinde bulunabilirler. İdare mahkemesinde açılabilecek dava sonucunda, idari işlem ya da eylemin hukuka aykırı olarak gerçekleştirildiğine karar verilirse, işlem veya eylemin tamamen ortadan kaldırılması ve oluşan zararın tazmin edilmesi gibi sonuçlar doğabilir.
Bu nedenle, idari eylem yapacak olan kamu görevlilerinin, yetkilerini yasalara uygun bir şekilde kullanması, hukuka ve kamu yararına uygun bir şekilde hareket etmesi gereklidir. Yetki kötüye kullanımı durumunda, hukuk düzeni etkili bir şekilde işletilecektir.
Esas İhlalleri
Esas ihlalleri, idari işlemin konusunu ilgilendiren ve hukuka aykırı olan işlemlerdir. Bu tür bir ihlal, idari işlemin geçersizliğine neden olabilir ve mutlaka sonuç doğurur. Örnek olarak, bir kamu kurumunun bir ihale sözleşmesini imzalaması gerektiğinde, mevzuata uygun olmadan sözleşmeyi imzalaması esas ihlale örnek olarak gösterilebilir. Bu durum, kişilerin haklarını ve ilgili mevzuatı koruyan idari yargıda işlem görebilir. Esas ihlallerinin sonuçları, işlemin veya kararın geçersizliği, iptali veya bir başka hatasız kararın verilmesi olabilir.
Kanuna Aykırı İşlemler
Kanuna aykırı olarak yapılan idari işlemler de idari eylem ihlalleri arasında yer alır. Bu tür işlemler, anayasaya, kanunlara, yönetmeliklere, tüzüklere veya diğer yasal düzenlemelere aykırıdır. Kanuna aykırı idari işlemler, hukuka aykırı işlemler kapsamında ele alınır ve kanunun suç saydığı hallerde hukuk dışıdır.
Bu tür işlemlere karşı yapılabilecek itirazlar, yine idari itiraz veya dava yolu ile mümkündür. Kanuna aykırı idari işlem sonucu mağdur olan kişi, kanuna uygun bir şekilde hareket etmeyen idare yetkililerine karşı da idari yaptırımlar ve hatta cezai yaptırımlar talep edebilir.
Örneğin, bir kamu kurumunun bir işlemi, belirli bir yasal prosedürü izlemeden gerçekleştirdiği tespit edilirse, bu işlem hukuka aykırıdır ve mağduriyet yaratabilir. Bu durumda, kanuna aykırı işleme karşı itiraz ederek, işlemi iptal ettirmek ve mağduriyeti gidermek mümkündür.
Bununla birlikte, kanuna aykırı işlem sonucu meydana gelen zararların tazmini için idari dava açılabilir. Tazminat talepleri, idari mahkemelerde ele alınabilir ve kanuna aykırı işlem sonucu zarar gören kişinin mağduriyeti giderilebilir.
Keyfi İşlemler
Keyfi işlemler, yetkili idare mensuplarının kanun, hukuk ve yönetmeliklere aykırı olarak kendi öznel görüşlerine dayanarak verdikleri kararlardır. Bu tür kararlar, kamu yararını veya hukukun üstünlüğünü korumaya yönelik olmayıp, idarenin keyfi davranışlarının sonucu ortaya çıkar. Keyfi işlem ihlallerinin sonuçları çok çeşitlidir ve hukuka aykırı işlemlerle benzerlik gösterir. Bunlar arasında maddi ve manevi zararlar, hizmetlerden mahrum kalma, itibar kaybı, kaynak israfı ve daha pek çok sonuç bulunmaktadır. Bu tür işlemler karşısında hak arama yolları kullanılarak itiraz edilebilir ve dava açılabilir.
İdari Eylem İhlallerine Karşı İtiraz Yolları
İdari eylem ihlalleriyle karşılaşan bireylerin itiraz etmek için farklı yolları bulunmaktadır. İlk olarak, idari itiraz yolu açıktır. İdarenin kararına itiraz edebilmek için, ilgili kişi, kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde idari itirazda bulunabilir. Bu süre zarfında, kararın gerekçeleri de incelenir.
Bunun yanı sıra, idari kararlar aleyhinde dava açma hakkı da bulunmaktadır. Bu durumda, kararın tebliği tarihinden itibaren 30 gün içinde dava açılabilmektedir. Davaya konu işlem veya eylemin hukuka aykırılığı iddia edilmelidir.
İdari yargıda yapılan itiraz başvuruları, danıştay veya idari mahkemeler tarafından incelenir. İtirazın kabul edilmesi durumunda, işlemin veya eylemin geçersiz sayılması veya düzeltilmesi gerekebilir. Ayrıca, idare tarafından giderilmesi gereken zararların tazmini talep edilebilir.
Bu süreçler, idari eylem ihlallerine karşı bireylerin haklarını korumaları için önemlidir. İdari yargıda itiraz süreçlerinin zamanında ve doğru bir şekilde takip edilmesi, sonuçların daha olumlu olmasına yardımcı olabilir.
İdari İtiraz
İdari eylem ihlallerine karşı yapılabilecek itiraz yollarından biri idari itirazdır. İdari itiraz, idarenin verdiği bir karar veya yaptığı bir işlemin hukuka uygunluğu konusunda, ilgili kişi veya kuruluşların doğrudan idari makamlara başvurarak itiraz etmesidir. İdari itirazda, idareye iletilen itiraz dilekçesiyle birlikte gerekçeler de sunulmalıdır. İdari itiraz incelemesi sonucunda idare, kararını bütünüyle veya kısmen değiştirebilir veya itirazı reddedebilir. İdari itiraz sonucunda verilen karar, ilgili kişi veya kuruluşa tebliğ edilir. Bu karar, kesinleşmeden dava açmak mümkündür.
Dava Yolu
Dava yolu, idare hukukundaki idari eylem ihlallerine karşı yasal bir yoldur. Bu süreç, idari işlemi iptal etmek veya değiştirmek için bir mahkemeye başvurulmasıyla başlar. İdari mahkemeler, idari işlemlerin yasallığını inceleyerek karar verir. Dava açılmadan önce, idari itiraz süreci tamamlanmalıdır. Dava süreci, davacının idari mahkemenin kararına itiraz etmesiyle de devam edebilir. Dava açma süresi, idari işlemin yapıldığı tarihten itibaren 60 gün ile sınırlıdır. Dava açmadan önce, avukat yardımı almak yararlı olabilir.
İdari Yargıda İdari Eylem İhlallerinin Değerlendirilmesi
İdari eylem ihlallerine karşı itiraz yolları arasında en etkili çözüm İdari Yargı’da dava açmaktır. İdari Yargı, idari eylem ihlalleriyle ilgili uyuşmazlıkları çözen yargı koludur. Başka bir ifadeyle, İdare Hukuku’na uygun olmayan bir işlemin sonucunda söz konusu kişinin şikayeti üzerine açılan davaları değerlendirir. Bu süreçte, tarafların her biri savunma yapabilmekte ve itirazlarına cevap verebilmektedirler.
İdari dava, uygun prosedür şekli izlenerek açılan bir davaydı. Bu dava, idari işlemleri yok etmek tadil etmek veya idari işlemlerin daha uygun, hukuka uygun ve adil bir şekilde yerine getirilmesi adına açılabilir. İdari yargıda sonuç olarak bir hüküm verilir, bu hükümlere karşı tarafların temyiz etme hakkı da bulunur.
İdari yargıda sonuçlar, idari eylem ihlalinin derecesine ve hukuka uyarlı olarak açılan dava sonrası alınan kararlara bağlıdır. Eğer davacı haklı bulunursa, idareyi zorla işlem yapmaya zorlamak, davacıya tazminat ödemek veya davacının lehine işlem yapmak zorunda kalır.
Öte yandan, eğer idari işlem yasalara, usullere ve hukuka uyarlı ise, idari yargı kararı onaylayabilir. Bu durumda, davacı zararlarını telafi etmek için başka yollar aramalıdır.
Bununla birlikte, idari yargı süreci oldukça uzun sürebilir ve maddi anlamda yüksek masraflara yol açabilir. Bu nedenle, başvurmadan önce tarafların dikkatli bir şekilde değerlendirmesi ve gerekli olup olmadığına karar vermesi önemlidir.
