İdare hukuku, kamu yönetiminin işleyişini düzenleyen hukuk dalıdır. İdari işlem ise kamu yönetimi organları tarafından yapılan resmi düzenlemelerdir. Ancak idari işlemde hukuka aykırılık durumları da söz konusu olabiliyor. Bu makalede, idari işlemlerde yapılan hataların neler olduğuna ve hukuka aykırılık durumlarına değineceğiz. İdari işlemlerin hukuka uygunluğu, idare hukukunun en temel prensiplerinden biridir. Bu nedenle, hukuka aykırı idari işlem durumunda yapılması gerekenleri anlatarak konuya açıklık getireceğiz.
İdari İşlem Nedir?
İdari işlem, kamusal işlemlerdir ve kamu hukuku ilişkilerinden kaynaklanır. Bir idari işlem, bir kamu kurumunun kamu otoritesini kullanarak, belirli bir amacı gerçekleştirmek istemesidir. İdari işlem, kamu hukuku alanındaki en önemli kavramlardan biridir ve idari hukukun birçok alanında kullanılan bir terimdir. İdari işlemler, genellikle, vatandaşların ve kamu kurumları arasındaki ilişkiyi düzenleyen düzenlemelerle gerçekleştirilir.
İdari Eylemde Hukuka Aykırılık Nedir?
İdare hukuku, devletin kamu hizmeti vermeye yönelik olarak gerçekleştirdiği işlemleri inceleyen bir disiplindir. İdari işlem, idare hukukundaki temel kavramlardan biridir ve idarenin yürüttüğü hizmetlerin hukuki bir işlem olarak gerçekleşmesini sağlar. Ancak, idari işlemin hukuka uygunluğu her zaman sağlanamaz ve bu durumda ortaya çıkan hukuka aykırılıkları da idari işlemde hukuka aykırılık olarak adlandırılır.
İdari eylemde hukuka aykırılık, idari işlemin hukuka uygunluğuna ilişkin yasal düzenlemelere uyulmaması durumunda ortaya çıkar. Bu hukuka aykırılıklar, idari işlemi yapan kişi veya kuruluşlar, vatandaşlar veya hak sahipleri tarafından tespit edilebilir ve hukuka aykırılık iddiaları ile hukuk yoluyla çözümlenebilir.
İşlemi Yapan Kişinin Yetkisini Aşması
İdari işlemi yapan kişinin yetkisini aşması durumunda, işlemin hukuka aykırılığı söz konusudur. İlgili kişinin yasal veya idarî sınırları aşarak işlem yapması nedeniyle, işlem hukuki olarak geçersiz sayılabilir. Örneğin, bir memurun, kendisine verilmiş olan belirli bir konuyu aşan bir karar alması durumunda, bu karar hukuka aykırı kabul edilir. Yine, bir belediye başkanının kendisine verilen yetki sınırlarını aşarak bir karar alması, bu kararın hukuki olarak geçersiz olduğu anlamına gelebilir.
İşlemi yapan kişinin yetkisini aşması durumunda, ilgili kişi veya kuruluşun hukuka uygun işlem yapması için, daha yüksek bir makamın müdahale etmesi gerekebilir. Bu nedenle, kişinin yetkisini aşması durumunda, hukuka aykırılık iddiasında bulunmak, hukuka uygun işlem yapılabilmesi için önemlidir.
Örnek Olay: Belediye Başkanının Sınırı Aşan Kararı
Belediye başkanları, görevlerini belirli bir yetki sınırlaması içerisinde yürütmekle yükümlüdürler. Ancak bazı durumlarda, yetkileri sınırlarının ötesine geçebilirler. Bu durumda, yapılan işlem hukuka aykırı hale gelir ve işlemi yapan kişi ya da kişiler hakkında yasal işlem yapılabilir.
Örneğin, belediye başkanının sınırlarını aşan bir karar alması durumunda, bu karar hukuka aykırı olarak değerlendirilir. Mesela, belediye başkanının, imar planına aykırı bir şekilde bir yapı ruhsatı vermesi hukuka aykırı olacaktır. Bu durumda, işlemi yapan kişi hakkında yasal işlem yapılabilir ve işlemin iptal edilmesi için dava açılabilir.
Belediye başkanları gibi yetki sahibi kişilerin, görevlerini sadece yetkileri dahilinde sürdürmeleri çok önemlidir. Böylelikle, hukuka uygun bir şekilde hareket edilir ve vatandaşların hakları korunur.
Görev Kastıyla veya Kusurla İşlem Yapılması
Görev Kastıyla veya Kusurla İşlem Yapılması
İdari işlemi yapan kişi, kasıt veya kusur ile işlem yaparsa, böyle bir işlem hukuka aykırı kabul edilir. Kastlı işlem, kişinin belirli bir amaca yönelik olarak işlem yapmasıdır. Bunun yanı sıra, kişinin kusurlu davranışı sonucu da hukuka aykırılık ortaya çıkabilir. Bu durumda, işlemi yapan kişinin, yaparken yasalara veya yönetmeliklere uymadığı görülür. İdari işlemde görev kastı veya kusur tespit edilmesi durumunda, işlem iptal edilir ve hukuka uygun şekilde yeniden düzenlenir.
İşlemin Amacının Hukuka Aykırı Olması
İdari işlem, yasalar ve yönetmelikler doğrultusunda yapılması gereken bir işlemdir. İdari işlemin amacı da yasalara ve yönetmeliklere uygun olmalıdır. Yani, idari işlemde hukuka uygunluk aranır. Eğer idari işlemin amacı yasalara ve yönetmeliklere aykırı ise, işlem hukuka aykırı kabul edilir. Örneğin, belediye tarafından yapılan bir ihalede, malın fiyatı açıkça düşük seviyede belirlenmişse, bu ihale işlemi hukuka aykırıdır ve iptal edilir. Benzer şekilde, bir kamu kurumunun tüzüğünde belirtilen hükümlere uymayan bir işlem de hukuka aykırı kabul edilir. İşlemin amacının hukuka uygun olmayışı, işlemin geçersiz kabul edilmesine neden olur ve gerekli işlemler yapılır.
İdari Eylemde Hukuka Aykırılık Uyarılarını İddia Edenler Kimlerdir?
İdari eylemde hukuka aykırılık uyarılarına dair iddia sahibi olanlar genellikle üst düzey idari makamlar, vatandaşlar ve hak sahipleridir. Bu kişiler, idari işlemle ilgili olarak hukuka aykırılık olduğunu düşünenlerdir. Uyarıların kimlikleri ve yetkileri çoğunlukla idari süreçlerde yer alan kişi veya kuruluşlardır. Hukuka aykırılık iddiasında bulunabilecek kişi veya kurumlar şunlardır:
- İdari işlemi yapan yetkili kişi veya kuruluşlar
- Vatandaşlar veya hak sahipleri
İdari işlemi yapan yetkili kişi veya kuruluşlar, idari işlemin hukuka uygunluğundan sorumlu olan kişilerdir. Vatandaşlar veya hak sahipleri, idari işlem sonucunda hakları ve menfaatleri zarar gören kişilerdir.
İdari İşlemi Oluşturan Yetkili Kişi veya Kuruluşlar
İdari işlemler, kamu otoritesi tarafından gerçekleştirilir ve bu nedenle idari işlemi oluşturan yetkili kişi veya kuruluş, idari eylemde hukuka aykırılık iddiasında bulunma hakkına sahiptir.
Bu kişi veya kuruluşlar arasında, idari işlemi doğrudan doğruya yapan ve sonuçta şekillendiren kamu görevlileri, belediye başkanları, bakanlıklar, kurum ve kuruluşların başkan ve yöneticileri gibi görevliler bulunmaktadır.
Ayrıca, idari işlem sonucunda zarar gören veya hakları ihlal edilen kişiler de hukuka aykırılık iddiasında bulunabilirler. Bu kişiler, işlemin doğurduğu sonuçlar nedeniyle yargıya başvurabilir ya da idari şikayet başvurusunda bulunabilirler.
Vatandaşlar veya Hak Sahipleri
İdari işlemde hukuka aykırılık durumunda vatandaşlar veya hak sahipleri de uyarıda bulunabilir. Bu kişiler, idari işlemin hukuka uygun olmadığını düşünüyorlarsa, idari yargıda dava açabilirler. Ayrıca, işlemi yapan kişi, kurum veya makama şikayet başvurusunda da bulunabilirler. Şikayet başvuruları, işlemin yapıldığı makama yapılabileceği gibi, yazılı ve belgeli bir şekilde de yapılabilir. Şikayet başvurularından sonra, idari makamlar da işlemle ilgili inceme yaparak karar verirler. Hak sahiplerinin veya vatandaşların bu konuda bilgi sahibi olmaları ve yetkili kurumlara başvurmaları, idari işlemlerin hukuka uygunluğunu sağlamada önemlidir.
Hukuka Aykırılık Durumunda Ne Yapılmalıdır?
Hukuka aykırı bir idari eylemle karşılaşıldığında, vatandaşların yapabileceği birkaç seçenek vardır. Bunlar; idari yargıda dava açmak, idari şikayet başvurusunda bulunmak, ve yönetim mahkemesinde iptal davası açmaktır. İdari yargıda dava açma, hukuka aykırı işlemi yapan kişi veya kurum aleyhinde açılan bir davadır. İdari şikayet başvurusunda bulunmak ise hukuka aykırı işlemi yapan kişinin, kurumun veya makamın bulunduğu yere yönelik bir şikayettir. Yönetim mahkemesinde iptal davası ise idari eylemi ve ilgili işlemi yapmakla görevli idari üst merci tarafından alınan kararlara itiraz etme yoluyla açılan bir davayı içermektedir.
İdari Yargıda Dava Açmak
İdari işlemle karşılaşıldığında hukuka aykırılık iddiasında bulunulabilecek en önemli yol, idari yargıda dava açmaktır. İdari yargı, devlet idaresinin yaptığı işlemlerdeki hukuka uygunluğun denetlendiği yerdir. İdari yargıda dava açmak için öncelikle idari işlemin kişi veya kuruluşa tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde dava açılmalıdır. Ayrıca dava açmadan önce, idari şikayet başvurusunda bulunulması da gerekmektedir. İdari yargıda dava açmak sürecinde avukat tutmak zorunlu değilken, uzmanlık gerektiren bir konuda dava açılacaksa uzman bir avukat tutmak faydalı olacaktır. İdari yargıda dava süreci, aşamalı olarak ilerler ve son karar idari yargı tarafından verilir.
İdari Şikayet Başvurusunda Bulunmak
İdari Şikayet Başvurusunda Bulunmak
İdari işlemi yapan kişinin, kurumun veya makamın bulunduğu yere yapılan şikayet başvurusu, uygulanan işlemin hukuka uygunluğunu denetlemek için oldukça önemlidir. Şikayet süreci aşağıdaki adımları içermektedir:
- Şikayet başvurusu, dilekçe formu doldurularak veya elektronik ortamda yapılabilir.
- Şikayet başvurusu işlem yapan birim veya kurumun en üst amiri ile paylaşılmalıdır.
- Şikayet başvurusunda, işlemin neden hukuka aykırı olduğu açıkça belirtilmelidir. Bu nedenle, işlemin dayandığı yasal düzenlemelerin de iyi anlaşılması gerekmektedir.
- Şikayet başvurusunun sonucu kamuoyuna açıklanacaktır.
Bir şikayet başvurusu ile uygulanan işlemin hukuka uygun olmadığı ve yeniden gözden geçirilmesi gerektiği sonucunu elde etmek mümkündür.
