İdari yargı kavramı, idari işlemlere müdahale eden ve bu işlemleri denetleyen yargısal süreçleri ifade eder. Bu süreçler, idarenin işlemlerinin hukuka uygunluğunu denetler ve idareye karşı haklarının ihlal edildiğini düşünen kişilerin başvurularını değerlendirir. İdari yargı alanı, idari işlemlere karşı açılan davaların çözümlenmesi, idari eylemlerin uygulanması ve ceza davalarının görülmesi gibi konuları içerir. İdari yargının amacı, hukuka uygunluğun denetlenmesi ve idarenin işlemlerine ilişkin uyuşmazlıkların çözümünde sorumlu olmaktır. Bu nedenle idari yargı, Türkiye’de önemli bir yere sahiptir.
İdari Yargının Temel İlkeleri
İdari yargının temel ilkeleri, hukuka uygunluk kontrolünden ve idarenin işlemlerine ilişkin uyuşmazlıkların çözümünden sorumlu olmasıdır. İdari yargı, idari işlem ve eylemlere ilişkin davaların çözülmesi konusunda uzmanlaşmış bir yargı koludur. Bu nedenle, idari işlem ve eylemlerle uğraşan tüm kurumların, bu yasanın çerçevesinde işlem yapması gerekmektedir. İdari yargı, hukuka uygunluktan sorumludur ve idarenin işlemlerinin kanunlara uygunluğunu inceler. İdari yargısal kararlar özellikle vatandaşın haklarını korumak için önemlidir.
İdari Yargının Görevleri
İdari yargının görevleri oldukça geniştir. Bu görevler arasında en temel olanları idari işlem ve eylemlere ilişkin davaların çözülmesi ve idari yargısal kararların uygulanmasıdır. Bunun yanı sıra, idari yargı ceza davaları gibi konularda da çalışmaktadır. İdari yargısal kararlar, idarenin faaliyetleriyle ilgili olarak yargılama yoluyla alınan kararlardır ve yasalara uygunluğu kontrol edilir.
İdari yargısal kararlar genellikle idarenin faaliyetlerine ilişkin uyuşmazlıkların çözümünü içerir. Bu uyuşmazlıklar, örneğin kamu kurumlarının insan haklarına saygı göstermeyen uygulamaları, kamu hizmetlerinde oluşan hatalar veya idarenin vatandaşlara yaptığı işlemlerle ilgili konuları kapsar. İdari yargı, idari işlemle ilgili davaları çözmekte ve idari kararları uygulamaktadır.
Ayrıca, ceza davaları da idari yargının görevleri arasındadır. Yargılama sonucunda verilecek kararlar, hukuka uygunluğu kontrol edilerek kesinleştirilir. İdari yargı, vatandaşların hukuki haklarının korunması amacıyla faaliyet gösterir.
İdari Yargıda Dava Açma Usulü
İdari yargıda dava açma usulü, idari işlem veya eyleme karşı hukuki çıkarları ihlal edilmiş olan kişilerin başvuruda bulunması ile başlar. Başvuru nasıl yapılacağı, hangi mercilere yapılacağı ve ne zaman yapılması gerektiği konuları açıkça belirlenmiştir. Öncelikle, başvuru idari birimlere yapılmalıdır. Ancak idari birimlerin vereceği karar kişiyi tatmin etmezse, dava açma hakkı doğar. İdari dava açma usulü, ilgili mahkemeden ve dava dilekçesinin içeriğinden bahseder. Dava açılacak merci, idari yargı mahkemeleridir. Çoğu durumda, idari yargı davaları, idari birim kararı veren mercinin bulunduğu yerde açılır.
Dava açma süresi, idari işlemin tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gündür. Bu süre, idari yargıda zamanaşımı süresi yerine geçer ve aşıldığında dava açma hakkı kaybedilir. İdari yargıda dava açma süreci, yerel mahkemelerde görülen sivil davalarınkilere benzerdir. Burada da taraflar, dava dilekçesi ve cevabı ile delillerini sunarlar ve duruşmalara katılırlar. İdari yargıda karar verilebilmesi için, her iki tarafın da standart bir şekilde dilekçe sunması gerekmektedir.
Dava üzerine verilen karar, idari işlemin hukuka uygun olup olmadığını belirler. İdari yargı, hem idari işlemlere müdahale eden hem de denetleyen süreçleri ifade eder. İdari yargı, hukuka uygunluk kontrolü ve idarenin işlemlerine ilişkin uyuşmazlıkların çözümünden sorumludur. İdari yargıda açılan davalar, temel olarak idari işlem ve eylemlere ilişkin davaların çözülmesine yöneliktir. İdari işlemlere karşı açılan davalarda, ilk olarak idari yargıya başvurulur. Kararın temyizi halinde dosya Danıştay’a gider.
İdari Dava Açma Süresi
İdari hukukta idari işlemlere karşı açılan davaların süresi, idari işlemin tebliğ tarihinden itibaren 60 gündür. Bu süre, hukuki süreçlerin hızlı bir şekilde sonuçlandırılması için önemlidir. Eğer idari işlem tebliğ edilmemişse, açılacak davada süre işlemeye başlamaz. Sürenin dolması durumunda, mevzuata uygun kanıtlar ile birlikte dava açma hakkı sona erer. Ancak kanıtlanabilir bir haklı neden varsa, mahkeme tarafından süre uzatımı talebine olumlu karar verilebilir. İdari dava açma süresi önemli bir konudur ve davacıların süreyi kaçırmamak için dikkatli olması gerekir.
İdari Dava Açma Şartları
İdari yargıya başvurmadan önce, davacının idari işlem veya eyleme karşı hak sahibi olması gerekmektedir. Yani, söz konusu idari işlem veya eylemin doğrudan muhatabı olması veya doğrudan etkilenmesi gerekmektedir.
Bunun yanı sıra, davacı, idari başvuru yapmak zorundadır. Yani, idari işlem veya eyleme karşı önce idareye başvuru yapılması gerekmektedir.
En önemli şartlardan biri de hak ihlalinin varlığıdır. Davacının haklarının ihlal edilmesi durumunda, idari dava açma hakkı doğar.
İdari dava açma şartlarına uymayan davalarda, davacının dava açma hakkı yoktur ve dava kabul edilmez. Bu nedenle, idari dava açmadan önce, şartların sağlandığından emin olunmalıdır.
İdari Yargı Yolu
İdari işlemlere itiraz edenlerin ilk başvuracağı yer idari yargıdır. İdari yargı, idari işlemlerin hukuka uygunluğunu denetleyen ve idari uyuşmazlıkları çözen bir mahkeme sistemidir. İdari işlemlerle ilgili konularla ilgili uyuşmazlıkların çözümü, idari yargının temel görevlerinden biridir.
İdari yargıda verilen kararın temyizi halinde, dosya Danıştay’a gönderilir. Danıştay da gerektiğinde konuyu yeniden araştırır ve yeni bir karar verir. İdari yargıda yapılan mahkeme kararları, uygulamaları engelleme özelliğine sahiptir. Bu nedenle, idari işlemlere itiraz edenler, idari yargının kararının açıklanmasına kadar açtıkları davada kalacaklardır.
İdari yargı yolunda takip edilmesi gereken usul, başvuruda bulunan kişinin hangi mahkemeye, ne zaman ve ne şekilde başvuracağını belirler. Bu usule uygun şekilde yapılan başvurular, idari yargı sürecinde çok önemlidir.
İdari Yargıda Yetki
İdari yargıda yetki, işlemin yapıldığı yerdeki idari yargı mercilerinde öncelikle bulunur. Bu nedenle genellikle dava, idari işlemin yapıldığı ilde açılır. Ancak bazı durumlarda Danıştay ya da Bölge İdare Mahkemeleri de yetkili olabilir. Örneğin, kamu hizmetlerine ilişkin uyuşmazlıklarda Danıştay, İdari mahkemelerin kararlarının temyizi için yetkili mercidir. Bölge İdare Mahkemeleri ise idari işlemlerle ilgili uyuşmazlıkların çözümünde, idari mercilerin yönettiği alanlarda faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşlarına ilişkin davaların çözümünde yetkilidir.
İdari Yargıda Kararın İptali
İdari yargıda kararın iptali, idari işlemi hukuka aykırı bulan idare mahkemesinin o işlemi yok hükmünde saymasıdır. İdari yargıda kararın iptali, idari işlemi etkisiz kılar ve aslında yok sayar. Böylece, kararın verildiği tarihten itibaren işlem sona erer ve herhangi bir yasal sonuç doğurmaz. İdari yargıda kararın iptali davalarında, mahkeme idari işlemi hukuka aykırı bularak yok hükmünde sayar. Bu kararın ardından, ilgili kamu kurumu, hukuka uygun bir şekilde yeni bir işlem yapmak zorundadır. Kararın iptali davaları idari yargının en önemli işlemlerinden biridir.
