İdari sözleşme, kamu hukuku alanında yer alan sözleşme türüdür. Kamu kurumları ile gerçek veya tüzel kişiler arasında yapılan sözleşmelere İdari sözleşme denir. Bu sözleşmelerin özellikleri, kamu yararı, kamu hizmeti, kamu düzeni, kamusal amaçlar, imtiyaz vb. unsurları taşır. İdari sözleşmeler, genellikle kamu ihaleleri, kira sözleşmeleri, izinler, ruhsatlar, taşınmazlar vb. konularda imzalanır. İdari sözleşme yapmak, kanunlar tarafından verilmiş kamu hizmetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi için gereklidir.
İdari Sözleşmenin Unsurları
İdari sözleşme, bir kamu kurumunun özel hukuka göre yapılan bir sözleşmedir. Bu sözleşme, idarenin bir tüzel kişi tarafından yerine getirilmesi gereken görevlerini belirtir. İdari sözleşmenin unsurları arasında, tarafların belirlenmesi, konusu, süresi ve karşılıklı yükümlülüklerinin belirlenmesi yer alır. İdari sözleşme genellikle idari işlem ile ilgilidir ve belirli bir amaca yöneliktir.
İdari sözleşmenin birkaç türü vardır. Bu türler arasında yapım sözleşmeleri, hizmet sözleşmeleri ve kira sözleşmeleri yer alır. Yapım sözleşmeleri, bir kamu kurumunun yapım işlemleri için özel sektörle yaptığı sözleşmelerdir. Hizmet sözleşmeleri, bir kamu kurumunun özel bir hizmeti için özel sektöre yaptığı sözleşmelerdir. Kira sözleşmeleri ise, bir kamu kurumunun malı için özel sektöre kira ödemesi yapabileceği sözleşmelerdir.
İdari sözleşme, tarafların özgür iradesiyle karşılıklı olarak anlaştığı bir sözleşmedir. Bu nedenle, bir tarafın baskısı altında yapılan sözleşmeler geçersizdir. İdari sözleşme, tüm tarafların anlaşmasıyla gönüllü olarak yapılır ve taraflar arasında bağlayıcılığı vardır.
İdari Yargı Yolları
İdari sözleşmelerde uyuşmazlık yaşandığında çözüm yollarından biri yargı yoludur. İdari sözleşmelerde uyuşmazlıkların çözüm yolları idari yargı, idari davalar ve Danıştay yargısı ile sağlanır. İdari yargı, idare hukuku alanındaki uyuşmazlıkların çözümünde görevlidir ve çözüm yolu olarak önceliklidir. İdari mahkemelerde yargılama süreci hızlı ve etkilidir. İdari yargıda dava açmak için uyuşmazlık konusu işlem veya eylemin üzerinden 60 gün geçmesi gerekmektedir.
- İdari sözleşmelerde yaşanan uyuşmazlıkların çözümünde kullanılan idari dava türleri;
- İptal davası
- Danıştay nezdinde dava
- Muvazaa yargısı
- Tazminat davası
İdari davaları çözüm yolu olarak tercih eden kişiler, tebliğ edildikleri andan itibaren 30 gün içinde ilgili idari mahkemeye dilekçe vererek dava açabilirler. İdari yargı yolunun yanı sıra, yargıtay yargısı da idari sözleşmelerdeki uyuşmazlıkların çözümünde etkilidir. Yargıtay, idari davaların doğru bir şekilde yorumlanması ve uygulanması konusunda karar verir. Mahkemelerin de rolü bulunmaktadır. Mahkemeler, idari sözleşmelerdeki uyuşmazlıkların çözümüne yardımcı olurlar.
İdari Dava Nedir?
İdari sözleşmelerde meydana gelen uyuşmazlıkların çözümü için kullanılan idari davalar, yönetim kararlarına karşı yasal bir araçtır. İdari hukuk kurallarının uygulandığı idari davaların özelliği, idari işlem ve eylemlere karşı açılabilmesidir. Bunun yanı sıra, idari davalarda her zaman kamu yararı gözetilir. İdari dava açmak için öncelikle idari itiraz sürecinin tamamlanmış olması gerekmektedir. İdari davalara bakmakla yükümlü olan idare mahkemeleri, idari işlemlerin yasa ve usule uygunluğunu denetlerler.
İdari davaların temel amaçlarından biri, idare ile bireyler arasındaki hukuki uyuşmazlıkları çözmek ve yönetim faaliyetlerinin insan haklarına uygun şekilde yürütülmesini sağlamaktır. İdari davalarda, idarenin keyfi veya hukuka aykırı işlemlerine karşı hukuki koruma sağlanır.
- İdari davaların özellikleri:
- – Yönetim işlemlerinin yargısal denetimi
- – Kamu yararını gözeten karar alma süreci
- – Tarafların eşit haklara sahip olması
- – Yürütmenin durdurulması isteminin kabul edilebilirliği
İdari davaların sonucunda verilen kararlar, idari işlemin hukuka uygunluğuna ilişkin kesin hüküm niteliğindedir. Bu nedenle, idari davalar, uyuşmazlıkların çözümünde etkili bir yöntem olarak kullanılır.
İdari Dava Türleri
İdari sözleşmelerde kullanılan idari dava türleri, çeşitli unsurlara göre farklılık gösterir. Devlet memuru olanların işlemlerine ilişkin davalarda İdari Yargı Dava Usulü Kanunu uyarınca açılan davalar İdari Davalar olarak adlandırılır. İdari davalar, genel olarak dört farklı kategoriye ayrılır. Bunlar;
- İptal Davaları: İptal davaları, idari işlemin geçersizliği veya yürürlükten kaldırılması amacıyla açılır.
- Tazminat ve İdari para cezası: İdari davaların bir diğer türü de tazminat ve idari para cezası davalarıdır. Bu davalar, kişinin haklarının ihlal edilmesi durumunda açılabilir.
- Yapılması Gerekenin Yaptırıma Bağlanması Davası: İdari davaların bir diğer türü de yapılması gerekenlerin yapılması amacıyla açılan davalar.
- Dava Haklarının Kullanılması: İdari davaların son türü, dava haklarının kullanılması davalarıdır. Bu dava türünde, kişinin hukuki haklarının korunması amaçlanmaktadır.
Bu idari dava türleri arasında bazı farklılıklar bulunmaktadır. İptal davalarında, idari işlem veya eylemin yürürlükten kaldırılması, tazminat ve idari para cezası davalarında ise, zarara uğrayan kişinin mağduriyetinin giderilmesi hedeflenirken, yapılması gerekenin yaptırıma bağlanması davasında yapılması gerekenin yerine getirilmesi amaçlanır.
İdari Dava Süreci
İdari dava süreci, idari sözleşme uyuşmazlıklarının çözümü için başvurulan yargı yollarından biridir. İdari sözleşme uyuşmazlıklarında öncelikle idari yargı mercilerine başvurulmalıdır. İdari mahkemelere yapılan başvurularda davacı taraf, idari sözleşmenin hukuka uygun olmadığını iddia eder. İdare de savunmasını yapar ve mahkeme kararıyla uyuşmazlık çözümlenir. Mahkeme kararı kesin nitelik taşır ve itiraz edilemez.
İdari dava süreci, üç aşamadan oluşur. İlk olarak davacı taraf idari yargı mercilerine başvurur. İdari mahkemelerde görülen davaların kararları, Danıştay’a temyiz edilebilir. Temyiz incelemesi sonrasında karar kesinleşir. İkinci aşamada halihazırda kesinleşmiş bir dava dosyası varsa, tekrar açılmaz, sadece icra aşaması başlatılabilir. Üçüncü aşama, idarenin istinaf hakkını kullanarak kararın tekrar görüşülmesi aşamasıdır.
İdari dava süreci, uyuşmazlığın niteliğine göre farklı sürelerde sonuçlanabilir. Kompleks ve özel durumlarda süreç daha uzun sürerken, basit uyuşmazlıklar daha kısa sürede sonuçlanır. Genellikle süreler, dava dosyasının kabul tarihinden itibaren altı ay ila iki yıl arasında değişebilir.
Danıştay Yargısı
Danıştay, idari konularda en üst yargı merciidir. İdari sözleşmelerde de yargısal işlevleri vardır ve bu sözleşmeleri yürütmekten sorumludur. İdari sözleşmelerin niteliği itibariyle kamu hukuku alanında değerlendirildiği için Danıştay, uyuşmazlıkların çözümünde son ve tek merci olarak hareket eder. Yargısal işlevlerinin yanı sıra Danıştay, idari sözleşmelerin uygulanmasında yetki sahibidir. İdari sözleşmelerin geçmiş kararlarına karşı bozma davası açılması gibi konularda da yetkisi bulunmaktadır. Bu nedenle Danıştay, idari sözleşmelerde önemli bir rol üstlenir ve uyuşmazlıkların çözümünde temel bir görevi yerine getirir.
Yargıtay Yargısı
Yargıtay, idari sözleşmeler ile ilgili kararlar vermekle ve uygulama örnekleri üzerinde çalışmakla görevlidir. Yargıtay yargısı, uyuşmazlıkları çözmek için önemli bir role sahiptir. Bir örnek, daha önce verilen kararlara dayanan veya onların çözümünden yararlanan kararlar aracılığıyla idari sözleşmelerin yorumlanması ve uygulanmasıdır. Ayrıca, Yargıtay tarafından verilen kararlar, bağlayıcı hüküm niteliğinde olduğundan, diğer mahkemeler tarafından da kullanılabilir. Yargıtay yargısı, idari sözleşmelerin yasalardaki hükümlerine ve uygulama alanlarına odaklanır ve ilgili tarafların şikayetlerini incelemeye alır.
Mahkemelerin Rolü
Mahkemelerin idari sözleşmelerdeki rolü oldukça önemlidir. İdari sözleşmelerde tarafların anlaşmazlıkları varsa, mahkemeler hukuki bir çözüm sağlarlar. Mahkemeler ayrıca, idari sözleşmelerdeki usulsüzlükleri veya sözleşmelerin hukuka uygun olup olmadığını değerlendirirler. Bu nedenle, mahkemeler idari sözleşmelerin yürütülmesinde kritik bir işlev görürler.
Ayrıca, mahkemeler idari sözleşmelerle ilgili olarak çıkan uyuşmazlıklarda yargıtay gibi üst mahkemelere götürülen davaların sonucunu da belirleyebilirler. Mahkemeler, idari sözleşmelerin ihlal edilmesi durumunda tazminatın verilmesine karar verebilirler.
Bununla birlikte, idari sözleşmelerde mahkemelerin rolü sadece uyuşmazlıkların çözülmesiyle sınırlı değildir. Mahkemeler, idari sözleşmelerin uygulanmasını gözetirler ve yasa dışı uygulamalara karşı müdahale ederler. Mahkemeler, idari sözleşmelerin hukuka uygun şekilde yürütülmesini sağlamak için gerektiğinde gerekli adımları atarlar.
