İş hukuku kapsamında işçilerin işverenler tarafından psikolojik tacize uğraması, son derece ciddi bir konudur. Bu makalede, iş verenlerin işçilere yönelik psikolojik tacizleri hakkında detaylı bilgiler ve işçilerin bu tür tacizlere karşı alabilecekleri tazminatların ayrıntıları ele alınmaktadır. İşverenlerin bu tür eylemleri, işçilerde psikolojik sorunlara yol açabilir ve çalışma ortamında güvensiz bir atmosfer yaratabilir. İşçilerin, kendilerine yönelik psikolojik taciz karşısında haklarını bilmeleri, konuya müdahale etmeleri ve işçileri koruyan yasal düzenlemelerden yararlanmaları hayati önem taşımaktadır. İşçilerin, işverenler tarafından psikolojik tacize uğraması halinde alabilecekleri tazminatların türleri ve süreçleri de bu makalede ele alınmaktadır.
Psikolojik Taciz Nedir?
Psikolojik taciz, bir işverenin çalışanlarına karşı bilerek ve isteyerek aşağılayıcı, saldırgan, tehdit edici, küçük düşürücü davranışlar sergilemesidir. Bu davranışlar işçinin iş yerindeki performansını, iş ilişkilerini ve hatta özel hayatını etkileyebilir. Psikolojik taciz genellikle açık bir şekilde yapılmaz ve işçi tarafından zor anlaşılır.
Örnek olarak, iş yerinde sürekli olarak aşırı iş yükü verilmesi, görevlerin sürekli değiştirilmesi, işçinin yapamayacağı işleri üstlenmesi istenmesi, küçük düşürücü ya da hakaret içerikli konuşmalar yapıp işçiyi utandırmak, sürekli olarak eleştirme ve düşük performansla ilgili açıklamalar yapmak, tehdit etmek veya sessizce dışlamak sayılabilir.
Tazminat Talepleri
İşverenlerin işçilere karşı psikolojik tacizleri, işçilerin yaşam kalitesini ve iş performansını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle, iş kanunları işverenlerin işçilere karşı bu tür davranışları yasaklamaktadır. İşçiler, psikolojik taciz durumunda işverenden tazminat talep edebilirler.
Psikolojik taciz nedeniyle işçiler, iş kaybı, maddi zarar, sağlık sorunları, ve psikolojik travma yaşayabilirler. İşverenler bu tür durumlar için maddi tazminat ödemek zorundadır. İşçilerin tazminat talepleri iş kanunları ve emsal kararlar doğrultusunda belirlenmektedir.
İşçilerin alabilecekleri tazminat türleri arasında manevi tazminat, maddi tazminat, iş kaybı tazminatı, ve psikolojik tedavi masrafları tazminatı bulunmaktadır. Tazminat talebi için işçinin, işverenlerin psikolojik taciz tutumlarına karşı delillerini ve tanıklarını beyan etmeleri gerekmektedir.
Tazminat talepleri, iş mahkemelerinde açılan davalardan sonra belirlenmektedir. İşçilerin dava açma hakkı, psikolojik tacizin gerçekleştiği tarihten itibaren 1 yıl içinde geçerlidir. İş mahkemelerindeki tazminat süreci, uzun ve karmaşık olabilmektedir.
İşçiler, toplu işten çıkarmaların nedeniyle veya iş sözleşmesi feshedildiği için psikolojik tacize maruz kalırlarsa, iş dışı bağlamlarda da psikolojik tacize uğrarsa, ya da mobbing yoluyla taciz edilirlerse, yine tazminat talebinde bulunabilirler.
Zarar Gören Kişi Sayısı
Eğer birden fazla işçi, aynı işveren tarafından psikolojik tacize maruz kalmışsa, işverenin tazminat ödeme sorumluluğu artar. Her işçi, yaşadığı etkilerin derecesine göre farklı miktarlarda tazminat talep edebilir. Ancak, taciz edilen işçiler tarafından alınacak tazminat miktarı genellikle aynı olacaktır.
İşveren, pek çok işçinin tacize uğraması durumunda, toplu bir tazminat ödemesi yaparak karşı tarafla anlaşmayı tercih edebilir. Bu durumda, işverenin şirket bütçeleri göz önüne alındığında, tazminatların paylaşımının nasıl olacağı belirlenir.
İşveren, birden fazla işçiye uyguladığı psikolojik taciz nedeniyle tazminat talepleri ile karşı karşıya kalırken, işçilerin birlikte hareket etmesi, pazarlık güçlerini suistimal eden işverenin tazminat ödemeden kaçınmasını engelleyebilir.
Toplu İşten Çıkarma Durumunda Tazminat Talepleri
İşveren tarafından toplu işten çıkarma durumunda da işçilerin psikolojik tacizden kaynaklı tazminat talepleri söz konusu olabilir. Bu durumda, işverenin psikolojik tacizden kaynaklanan tazminat talepleri ile karşı karşıya kalması mümkündür. İşverenin, toplu işten çıkarma nedeniyle işçilerin psikolojik tacize uğramasını önlemek için çalışanlarına önceden bilgi vermesi ve bu işten çıkarma kararını iyi bir şekilde açıklaması gerekmektedir.
Toplu işten çıkarma sonucunda psikolojik tacize uğrayan işçilerin tazminat talepleri, tek tek işten çıkarılan işçilerin tazminat talepleri ile aynı yöntemlerle ele alınmaktadır. Ancak, toplu işten çıkarma nedeniyle çok sayıda işçinin aynı anda tazminat talebi olabilir. Bu durumda mahkeme süreci daha uzun sürebilir.
İşverenlerin, toplu işten çıkarma nedeniyle işçilerin psikolojik tacize uğramaması için gereken özeni göstermeleri ve işçilere açık ve net bir şekilde açıklama yapmaları gerekmektedir. Bu şekilde, işçilerin haklarını korumak ve işverenin tazminat talepleri ile karşılaşmasını önlemek mümkün olacaktır.
İş Sözleşmesi Feshedilen İşçilerin Tazminat Talepleri
İş sözleşmesi feshedilen işçiler, psikolojik taciz nedeniyle aldıkları zararlar için tazminat talebinde bulunabilirler. İşverenin psikolojik tacizi sonucunda iş sözleşmesinin feshedilmesi, işçi için haklı sebepler arasında yer alır ve işçi, tazminat talebinde bulunabilir. Tazminat miktarı, işçinin maddi ve manevi zararlarına, işverenin kusuruna ve diğer faktörlere bağlı olarak belirlenir. İşverenin kusurlu davranışı durumunda, işçi tazminat talebinde bulunabilir ve davalık olabilir. Ancak tazminat talepleri, işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesinden sonra 1 yıl içinde yapılmalıdır.
Mahkeme Süreci
İşçiler psikolojik tacize uğradıklarında, tazminat taleplerini mahkeme yoluyla da gerçekleştirebilirler. Bu süreçte izlenecek adımlar vardır. İlk olarak, işçinin avukatı tarafından dava açılır. Dava sırasında, işçi tanıklar ya da deliller kullanarak tacizi ispat eder.
Hakim, delilleri inceleyerek işverenin psikolojik tacizde bulunduğuna kanaat getirirse, işçinin tazminat talebi kabul edilir. Tazminat miktarı ise, işçinin yaşadığı zararın boyutuna göre değişebilir.
İşçi, mahkeme kararını aldıktan sonra tazminatı işverenden talep edebilir. Eğer işveren ödemeyi reddederse, icra yoluyla tahsil edilebilir. Ayrıca, mahkeme kararına itiraz etme hakkı da vardır.
İşçilerin tazminat taleplerini gerçekleştirebilecekleri başka yollar da mevcuttur. Örneğin, işçilerin sendika üyesi olmaları durumunda sendika avukatlarından ücretsiz hizmet alabilirler. Ayrıca, Türkiye İş Kurumu da işçilerin iş hukuku konularındaki sorunlarına yardımcı olmaktadır.
Önemli Kararlar
Bu bölümde, psikolojik taciz konusunda verilmiş önemli kararlar hakkında bilgiler verilmektedir. Kişilerin iş hayatında çeşitli nedenlerden dolayı psikolojik tacize uğraması oldukça yaygındır. Bu nedenle, iş mahkemeleri ve diğer yargı organları tarafından psikolojik tacize karşı verilen kararlar oldukça önemlidir. Bu kararlar hem işverenlerin hem de işçilerin haklarını belirler. Örneğin, birçok emsal karar, işverenlerin işyerinde ayrımcı davranışlar sergileyemeyeceğini ve işçilerin psikolojik tacize maruz kaldıklarında tazminat alma hakkına sahip olduklarını belirtir. İşçiler, bu kararları referans alarak haklarını koruyabilirler.
Mobbingle Mücadele Kanunu
Mobbing, işyerindeki açığa çıkmış bir grup tarafından bir çalışana karşı yapılan sistematik bir saldırıdır. Bu durum, çalışanların iş yerindeki güvenliklerini ve psikolojik sağlıklarını tehdit eder. Türkiye’de mobbinge karşı alınan önlemler arasında “Mobbingle Mücadele Kanunu” vardır. Bu kanun, işverenleri, iş yerindeki mobbing davranışlarını önlemek için gerekli önlemleri almaya zorlar. Ayrıca, işçilerin suçlamalarını kanıtlama sürecine yardımcı olan hukuki prosedürleri belirler. Kanun, işverenlerin işçileri birbirine karşı kışkırtmalarını, aşağılamalarını, hor görülmelerini, dışlamalarını ve diğer psikolojik taciz davranışlarını yasaklar. İşçiler, bu kanuna dayanarak, mobbinge uğradıkları durumlarda tazminat talep edebilirler.
AİHM Kararları
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), psikolojik taciz konusunda çok sayıda karar vermiştir. Bu kararlar, Türk hukuk sistemi için de emsal teşkil eder. AİHM tarafından verilen kararlara göre, psikolojik taciz; sürekli ve sistematik şekilde yapılan, işyerinde çalışma koşullarını ve çalışanın insan haysiyetini olumsuz etkileyen, kişinin onurunu zedeleyen davranışlar olarak tanımlanmaktadır.
Psiokojik taciz mağdurları, AİHM kararları doğrultusunda Türk mahkemelerine başvurarak tazminat talep edebilirler. AİHM, bu tür davaların sonuçlandırılmasında bağımsızlığı, tarafsızlığı ve etkililiği garantiye alacak şekilde mahkemelerde yer alması gerektiğini de belirtmektedir.
AİHM kararları, işverenlerin işçilere karşı psikolojik taciz uygulamasının kabul edilemez olduğunu vurgulamaktadır. İşverenler, çalışanların insan haklarına saygı göstermek ve çalışma koşullarını insanca bir şekilde düzenlemekle yükümlüdürler.
Özetle, AİHM kararları Türk hukuku için önemli bir kaynaktır ve işçilerin psikolojik taciz durumunda haklarını savunmaları yolunda önemli bir araçtır.
