İş hukuku ile alakalı iş sözleşmesinin süresinin incelendiği bu yazıda, sözleşmenin belirli süre, belirsiz süre, kısmi süre ve proje bazlı iş sözleşmeleri açısından ele alınacaktır. Belirli süreli iş sözleşmesi hakkında işverenin işi sonlandırma hakkı ve işçinin hakları anlatılacak. Belirsiz süreli sözleşme ile ilgili detaylar, işçinin işe son verme hakkı, işverenin haklı nedenle işten çıkartma kuralı ve işçinin tazminat hakkı açıklanacak. Kısmi süreli iş sözleşmesinin çalışma saatleri, fazla çalışma ve tatil ücret mahrumiyeti gibi konuları detaylarıyla ele alınacak. Proje bazlı sözleşmelerin süreleri, işçinin sözleşmeyi sonlandırma hakkı ve işverenin işi sonlandırma hakkı üzerinde durulacaktır. İş sözleşmesinin fesih hakkı ve tazminatı konusunda işçinin hakları açıklanacak ve işsizlik sigortası konusunda işçi hakları hakkında bilgilendirme yapılacaktır.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi
Belirli süreli iş sözleşmesi, işçi ve işveren arasında belirli bir süre için yapılan sözleşmedir. Bu süre, belirli bir projenin tamamlanması, mevsimlik işler veya geçici işler gibi nedenlerle belirlenebilir. İşveren, sözleşmenin belirlenen sürenin dolması ile birlikte işi sonlandırma hakkına sahiptir. Ancak işveren, işçinin tazminat hakkını göz önünde bulundurmak zorundadır. İşçi de belirli sürenin dolması ile birlikte işi serbestçe bırakabilir. Bu durumda işçiye herhangi bir tazminat ödenmez.
Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
Belirsiz süreli iş sözleşmeleri, belirli bir süresi olmayan ve işçi ile işverenin karşılıklı anlaşması sonucu imzalanan sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerde, işçinin işe son verme hakkı olduğu gibi, işverenin de belirli kurallara uyarak işçiyi işten çıkartma hakkı vardır. İşçinin işe son verme hakkı, herhangi bir sebep belirtmeksizin ve önceden haber vermek kaydıyla geçerlidir. İşveren ise, belirli durumlarda haklı nedenle işten çıkartma kuralına uymak zorundadır. Bu durumda işçi, tazminat hakkına sahip olabilir. İşçinin tazminat hakkı, belirli şartlar altında ve belirli hesaplama yöntemleriyle hesaplanmaktadır.
Kısmi Süreli İş Sözleşmesi
Kısmi süreli iş sözleşmeleri genellikle tam zamanlı çalışma yerine tercih edilir ve çalışma süresi haftada 30 saat veya daha azdır. Bu tür sözleşmelerde, çalışma saatleri, fazla çalışma ve tatil ücretleri gibi konular farklı kurallara tabidir. Kısmi süreli iş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretleri ve limitleri belirlenirken, tatil ücreti hesaplamaları da diğer iş sözleşmelerine göre farklıdır. Çalışma süresi boyunca yaşanan sorunlar ve hak kayıplarında, iş sözleşmesi süresince çalışılan süre göz önünde bulundurularak haklar belirlenir ve işçilerin talep etmesi halinde tazminat ödemesi yapılır.
Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde Fazla Çalışma
Kısmi süreli iş sözleşmelerinde çalışma saatleri haftalık olarak belirlenir. Yıllık izin süresi ve hafta tatili günleri, tam zamanlı çalışanlarla aynıdır. Ancak, fazla çalışma durumunda ücretlendirme farklıdır. Kısmi süreli çalışan işçiler, haftalık çalışma süresinin 30 saati aşan fazla çalışmaları için ek ücret alırlar. Fazla çalışma sınırı, haftalık çalışma süresinin yarıdan fazlasını aşamaz. Ayrıca, haftalık çalışma süresinin yarısından az olan iş sözleşmelerinde fazla çalışma yapılamaz. Kısmi süreli işçilerin fazla çalışma limitleri ve ücretlendirme detayları iş sözleşmelerinde belirtilmelidir.
Kısmi Süreli İş Sözleşmesinde Tatil Ücretleri
Kısmi süreli iş sözleşmelerinde tatil ücretleri, işçinin çalıştığı günlere göre hesaplanır. Eğer işçi haftada 1 gün çalışıyorsa, yıl içinde işçi yıllık izin talep edebilir. Tatil ücreti, işçinin brüt ücretine göre hesaplanır. Tatil ücreti hesaplaması için aşağıdaki formül kullanılır:
Tatil ücreti = Brüt ücret / 30 * işçinin kullandığı tatil günü sayısı
Eğer işçi aylık olarak belli bir gün çalışıyorsa, tatil ücreti hesaplaması günlük ücreti üzerinden yapılır. Tatil ücreti hesaplaması için aşağıdaki formül kullanılır:
Tatil ücreti = Günlük ücret * işçinin kullandığı tatil günü sayısı
Kısmi süreli iş sözleşmesinde tatil ücretleri, bir tam zamanlı işçinin tatil ücretlerinden farklı değildir. İşçiler, yıllık izinlerinden yararlanır ve tatil ücretleri de ödenir.
Proje Bazlı İş Sözleşmeleri
Proje bazlı iş sözleşmeleri, özellikle inşaat ve benzeri sektörlerde sıklıkla kullanılan bir sözleşme türüdür. Bu sözleşme türü, belirli bir projenin tamamlanması için oluşturulan ve genellikle belirli bir süreye dayalı olan sözleşmelerdir.
Proje bazlı iş sözleşmesinin süresi, projenin tamamlanma süresine bağlı olarak belirlenir. Bu nedenle, sözleşmenin sona ermesi projenin tamamlanmasıyla gerçekleşir. İşçinin bu sözleşmede sözleşmeyi sonlandırma hakkı bulunmamaktadır.
Ancak işveren sözleşmeyi, proje tamamlandığı için sonlandırabilir. Proje tamamlanmadan işverenin sözleşmeyi sonlandırması durumunda, işveren işçiye tazminat ödemekle yükümlüdür. İşçinin sözleşmeyi feshetme hakkı olmamasına rağmen, işveren tarafından sözleşmenin ihlal edilmesi durumunda işçinin belli hakları bulunmaktadır.
Bu nedenle, işçi iş sözleşmesinde süre belirtilmemiş olsa bile, proje bazlı iş sözleşmesinin süresi kapsamında işe başladığında, sözleşmenin sona ereceği tarih kesin olarak belirtilmelidir. Böylece işçiler, sözleşmenin süresi dolmadan işlerinden çıkarılma riskiyle karşı karşıya kalmayacaklardır.
İş Sözleşmesinin Fesih Hakkı ve Tazminatı
İş hukuku kapsamında en çok merak edilen konuların başında iş sözleşmesinin fesih hakkı ve tazminatı gelmektedir. İşçinin ve işverenin fesih hakkı farklı sebeplere dayanmaktadır. İş sözleşmesi haklı nedenle feshedildiği takdirde işçi tazminatsız ayrılırken, haksız nedenle işten çıkarılan işçiler ise tazminat talep edebilirler. Bunun yanı sıra, işçi de iş sözleşmesini tazminatsız veya tazminatlı feshetme hakkına sahiptir.
Eğer işveren iş sözleşmesini haklı sebeplerle feshederse işçi hiçbir şekilde tazminat talep edemez. Ancak, işverenin haksız gerekçelerle işten çıkardığı durumlarda, işçi kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı talebinde bulunabilir. Tazminatsız fesih durumunda ise, işçi belirli şartları yerine getirerek sözleşmeyi sonlandırabilir.
İşçinin iş sözleşmesini tazminatlı olarak feshetmesi için, işverenin belirli şartları ihlal etmiş olması ve işçinin haklı nedenle işten ayrılması gerekmektedir. İşverenin muvafakati olmadan gerçekleşen tazminatsız fesihlerde ise, işçinin belirli şartları yerine getirerek tazminatsız ayrılması mümkündür.
İşverenin iş sözleşmesini feshederken dikkat etmesi gereken hususlar vardır. İşçinin çalışma koşullarını düşürme, kötü muamele, bordroda hile yapma ve işçinin özel yaşamına müdahale gibi nedenlerin olmadığı durumlarda iş sözleşmesini feshetmesi gerekmektedir. Bu fesihlerde işveren işçiye kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi haklarının ödenmesi gerekmektedir.
İşçinin işten çıkarılma durumu, her zaman mağduriyet yaratır. Ancak, işçinin haklarına saygı gösteren işverenler tarafından yapılan fesihlerde tarafların zarar görmemesi mümkündür. İş sözleşmesinin fesih hakkı konusu, işletmelerin farklı açılardan ele alması gereken bir konudur.
Maliyet Hesaplamaları ve İşverenin Hakları
İşveren, belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesini her zaman fesih etme hakkına sahiptir. Ancak, iş sözleşmesini haklı bir nedene dayanarak feshetmediği takdirde işçiye tazminat ödemekle yükümlüdür. İşveren, iş sözleşmesini feshettiği takdirde, işçiye son ücretini ödemekle yükümlüdür. Ayrıca, işçiyi çıkardığı için bir masrafı olabilir. İşveren, işçinin hizmet süresine ve aldığı ücretlere göre tazminat hesaplaması yapabilir.
İşverenin masraflarını karşılaması gerektiği durumlar da vardır. Örneğin, iş sözleşmesini tazminatsız olarak feshetmek için geçerli bir neden bulunmadığı takdirde, işveren işçiye karşı masrafları karşılamakla yükümlüdür. Bu masraflara işsizlik sigortası primi, kıdem tazminatı ve diğer haklar dahil olabilir. İşveren, iş sözleşmesini feshetmeden önce gerekli masrafları hesaplamalı ve işçiye karşı yükümlülüklerini yerine getirmelidir.
İşsizlik Sigortası Hakkı
İş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda, işsizlik sigortası hakları devreye girer. İşsizlik sigortası, çalışanların işlerinden kaynaklı gelir kayıplarını geçici olarak karşılar. Bu sigorta, işsiz kalan çalışanların günlük yaşamlarını sürdürebilmelerine ve yeni bir iş aramalarına olanak sağlar. İşsizlik sigortası primleri de işverenler ve çalışanlar tarafından eşit olarak ödenir. İşsizlik sigortası ile ilgili detaylı bilgiler, Türkiye İş Kurumu tarafından sunulmaktadır. İş sözleşmelerinin fesih sebepleri hakkında bilgilendirme yapılmalı ve işçilerin bu haklarından haberdar edilmelidir.
